Istoricizam u Bačkoj
Subotica
Olga K. Ninkov, Ljubica Vuković Dulić, Žužana Korhec Pap
GRADSKI MUZEJ SUBOTICA
Subotica nije samo grad secesije nego je grad i istoricizma. Total dizajn (Gesamtkunstwerk) istoricizma je nepravedno zapostavljena baština koja našim projektom po prvi put transparentno ukazuje na muzejske predmete, pojave i ličnosti u oblasti umetnosti, arhitekture, primenjene umetnosti i istorije fotografije vremenski dominantno vezanim za drugu polovinu 19. veka.
Osnovni ciljprojekta “Istoricizam u Bačkoj – Subotica” je bila naučno-muzeološka obrada, restauracija i prikaz građe Gradskog muzeja Subotica vezane za period istoricizma (slikarstvo, vajarstvo, primenjenaumetnost, štampa, fotografija), sa poveznicama iz oblasti baštine arhitekture. Projekat je realizovan u sklopu IPA projekta prekogranične saradnje Gradskog muzeja Subotica i Muzeja “Ištvan Tir” u Baji, “Istoricizam u Bačkoj – saradnja u kulturi i promocija turizma u regiji” (HUSRB/1903/33/0040). “Istoricizam u Bačkoj – Subotica” u Gradskom muzeju Subotica je obuhvatio sledeće osnovne elemente: radionice za mlade na temu odevanja u doba istoricizma, snimanje pet kratkih filmova sa učenicima subotičkih srednjih škola i studentima fakulteta na temu arhitekture i sakralne umetnosti istoricizma u Subotici, te istoricizma u Baji – izvedene haljine i filmovi su integralni deo izložbe; restauraciju predmeta iz zbirki subotičkog muzeja – proces restauracije se u izložbi može pogledati putem QR kodova; izložbu, koja je otvorena je 13. maja 2022; prateće programe izložbe – predavanja, promocije publikacija, stručna vođenja. Izložba prati i aktuelna dešavanja: npr. pošto je otvorena tokom Godine stakla svaki stakleni predmet je naglašen ambelom. Slepima i slabovidima su na raspolaganju reljefne ploče. Poseban segment projekta je organizacija dva međunarodna stručna savetovanja na temu istoricizma u oblasti muzeologije i zaštite. Autori izložbe i koordinatori navedenih segmenata: dr Olga К. Ninkov, istoričar umetnosti, muzejski savetnik (intimna i javna sfera profane umetnosti, fotografija), Ljubica Vuković Dulić, istoričar umetnosti, viši kustos (štamparstvo, moda), dr Žužana Кorhec Pap, restaurator, muzejski savetnik (sakralna umetnost). Dizajner izložbe Čaba Lalić. Izložba i njeni prateći programi traju i tokom 2023. Jedan od osnovnih rezultata je obrada i prikaz do sada manje poznatog ili neizlaganog muzejskog fonda, a pored velikog odjeka u krugu posetilaca i medija, možda najlepši deo je edukativno-kreativna integracija mladih i njihovih profesora u stvaralački tim muzealaca (haljine, filmovi).
Projekat je strukturisan tako da ispunjava formalne elemente koji se očekuju od kompleksnog muzejskog projekta, koji obuhvata terensko istraživanje, dokumentovanje i obradu predmeta po pravilima muzejske struke, restauraciju, primenu mera zaštite, digitalizaciju i pripremu za studijsku izložbu i tekstove, kao i aktivnosti uključivanja lokalne zajednice u edukativne programe (radionice, razgovore, prezentacije). Stručni iskorak je načinjen u istraživanju do sada neistraživane teme u sferi muzejske delatnosti, kao i sakralne umetnosti, integraciji muzejsko-edukativnih rezultata u korpus same izložbe, te uključivanje stručnjaka raznih profila na temu istoricizma u vidu dva međunarodna savetovanja. Inovacija u instalaciji izložbe je postavljanje QR kodova, kao i tablica za slepe i slabovide, te realizacija vitrina sa posebnim osvetljenjem za tekstil i štampanu građu. Naučni doprinos se odnosi, pre svega, na prikaz pokretnog kulturnog dobra istoricizma u Subotici i okolini, povezujući ga sa predmetima iz drugih javnih zbirki i nepokretnim kulturnim dobrom datog područja putem mape, filmova, QR kodova, itd. Jedan od aspekata je naglašavanje važnosti zaštite i uloge restauracije. Učinjen je pomak u definisanju postojećih predmeta u muzejskim zbirkama, kao i tematskih područja vezanih za dati period druge polovine 19. veka u Subotici, ali i šireg područja. Značajni doprinos ovog projekta je i povezivanje međunarodne stručne javnosti: npr. na naučnom skupu je prikazana istorija obućarske dinastije iz Baje čiji proizvod se čuva u Muzeju primenjene umetnosti u Beogradu. Istraživanje je inkorporirano u koncepciju izložbe, te stručne tekstove. Primenjene su mere zaštite pri izlaganju raznovrsnog muzejskog materijala, s posebnim naglaskom na odgovarajućem osvetljenju, te postamentima za gabaritne predmete i celine. Odrazom aktivnosti u medijima i priloga na društevenim mrežama (facebooki web sajt projekta, te muzejski intsagram) učinjen je iskorak u prema široj javnosti, do te mere da su rezultati radionica izrade haljina iz druge polovine 19. veka dospele na facebook profil ICOM-ove sekcije za kostim u Parizu.
Šta je to što Vas je inspirisalo da razvijete projekat?
Iako smo u projektu zasupljene nas tri sa dva odeljenja, prvenstvena zajednička želja nam je bila da se posvetimo jednom važnom delu naše zbirke, koji do sada nije istraživan i prikazan, a potiče iz perioda razvoja grada i prethodio je secesiji (koju smo ranije obradili).
Koji deo projektnih aktivnosti Vam je bio najzanimljiviji?
Istakli bi rad sa srednjoškolcima u fazi priprema za izložbu. Radionica za izradu odevnih predmeta iz vremena istoricizma na osnovu modnih časopisa iz naše zbire, te snimanje filmova na temu arhitekture i sakralne umetnosti istoricizma, postale su upočetljivi deo naše izložbe, a pri tome su u startu aktivirane skoro sve subotičke srednje škole.
Kako Vam se čini konkurencija ove godine za ICOM Srbija Nagradu?
Konkurencija je zaista zavidna i bogata. Lepo je videte rad drugih muzeja u ovoj formi.
Radionice za mlade na temu odevanja u doba istoricizma (1. decembar 2021, početak 2022). Koordinator: Ljubica Vuković Dulić, viši kustos istoričar umetnosti. Učesnici: učenice III i IV razreda Hemijsko-tehnološke škole iz Subotice obrazovnog profila Modelar odeće. Radionicu su vodile prof. Kate Suknovići prof. Ane Ž. Vuković, eksperti za tekstil i krojenje i šivenje. Nakon predavanja u muzeju na temu mode istoricizma, učenice su rekonstruisale pojedine modne detalje po uzoru na predloške iz modnih časopisa (kragne, mašne, delove rukava itd). Drugi deo radionice se odvijao u školi: crtanje skica, vađanje krojeva sa krojnih listova iz časopisa “Die Modenwelt” iz kolekcije Gradskog muzeja Subotica, te krojenje, šivenje. Tako nastala dva ženska kostima, izrađena na osnovu krojeva iz 1895, izložena su na izložbi “Istoricizam u Subotici”. Učenice su fotografisane u/sa gotovim haljinama u ambijentu njihove škole, koja je izgrađena upravo u vreme kada su se nosile ovakve haljine, 1897.
U sklopu delu projekta „Istoricizam u Bačkoj – Subotica”, za izložbu „Istoricizam u Subotici”, učenici Gimnazije „Svetozar Marković” – koja se nalazi u objektu u stilu neobaroka, snimili su film „Arhitektura neobaroka u Subotici”, učenici Srednje Muzičke škole film „Arhitektura neogotike u Subotici”, studenti Učiteljskog fakulteta na mađarskom jeziku – koji se nalazi u objektu u stilu neorenesanse, film „Arhitektura neorenesanse u Subotici”, učenici Gimnazije „Deže Kostolanji” filmove „Sakralni objekti istoricizma u Subotici” i „Istoricizam u Baji”. Svaki film ima verziju na srpskom i mađarskom jeziku, ili su titlovani. Mentori su bili profesori navedenih obrazovnih ustanova i/ili autori izložbe. U prilogu deo izložbe sa jednim od filmova na instaliranom monitoru.
http://www.istoricizamsubotica.com/index/picturegallerylist/lg/sr
U fazi priprema za izložbu je izvršena restauracija ili konzervacija više predmeta izrazličitih zbirki subotičkog muzeja. Ti predmeti su takođe deo izložbe, a proces restauracije se može kod većine predmeta pogledati putem QR kodova. Restaurisani predmeti: krevet sa baldahinom u stilu neogotike, neorokoko salonska garnitura, keramičke podne vaze u maniru japonizma, keramičko postolje lampe sa dekoracijom istoricizma, dekorativna keramička posuda sa poklopcem i vedutom grada Delft; lepeza sa scenom venčanja Marije Antoanete, više uljanih slika.
Izložba „Istoricizam u Subotici”, čiji su autori dr Olga К. Ninkov, istoričar umetnosti muzejski savetnik (intimna i javna sfera profane umetnosti, fotografija), Ljubica Vuković Dulić, istoričar umetnosti viši kustos (štamparstvo, moda), dr Žužana Кorhec Pap, restaurator muzejski savetnik (sakralna umetnost), otvorena 13. maja 2022, na poluspratu i prvom spratu Gradskog muzeja Subotica, na oko 400 m². Izložba prikazuje predmete iz fonda subotičkog muzeja, uz pozajmice iz Muzeja grada Novog Sada, Gradskog muzeja u Senti, Gradskog muzeja u Somboru i Gradskog muzeja u Vrbasu, Istorijskog Arhiva Subotica i crkvenog vlasništva. Deo izložbe su i učenički radovi, rezultati prethodnih radionica, npr. dve ženske haljine iz 1875., te kratki filmovi. Postavka sadrži odrđeni broj QR kodova, pomoću kojih se stiče uvid u restauraciju izloženih predmeta, zvuk izloženog polifona, itd. Pošto je izložba otvorena tokom Godine stakla, svaki stakleni predmet je naglašen posebnim ambelom. Završni deo izložbe nosi naziv “Istoricizam i secesija”.
Pošto je izložba “Istoricizam u Subotici” otvorena u međunardnoj Godini stakla, a Gradski muzej Subotica se priključio muzejima u Srbiji u njenom obeležavanju, predmeti od stakla su na izložbi u 2022. godini obeleženi ambalemom Godine stakla, a neki od njih su posebno prikazani u medijima i pred publikom. Takav primer je i dekorativna staklena petrolejska lampa austrijske proizvodnje, kao i vitraž Edea Kracmana, zatim arheološki nalazi od staklene paste, stakleni elementi apoteke “Kod majke zaštitnice” F. Zilbrejlartnera, itd.
Promocija zbornika. U Gradskom muzeju Subotica je, 8. septembra 2022, povodom Dana evropske baštine, održana promocija zbornika tekstova dva naučna skupa “Istoricizam u javnim zbirkama i njegova muzealizacija”, te “Arhitektura i zaštita kulturnih dobara istoricizma”. O zborniku su govorili Zita N. Kovač, istoričarka umetnosti iz Baje i Vladimir Džamić, istoričar umetnosti, savetnik u Republičkom zavodu za zaštitu spomenika Beograd. U ime domaći na kratko su govorile istoričarka umetnosti Olga K. Ninkov i restauratorka, Žužana Pap Korhec. Događaju su prisustvovala većina autora zbornika. Urednik: Gabrijela Kajdoči Lovas; grafički urednik: Čaba Lalić. Autori tekstova: Neda Džamić, Borbala Fabian, Bogdan Janjušević, Kelemen Kothenc, Nora Korde, Zita N. Kovač, Adel Lakatoš, Ljiljana Lazić, Miomir Milić, Olga K. Ninkov, Žužana Korhec Pap, Gordana Prčić Vujnović, Diana Radvanji, Silvester Terdik, Dejan Vorgić, Ljubica Vuković Dulić. Izdavač: Gradski muzej Subotica.
Stručna vođenja izložbe su vršene učestalo, tokom cele godine. Jedan od prvih ovakvih dešavanja je realizovan u sa EU info point Novi Sad, 19. aprila je pod nazivom “Kulturno nasleđe spaja” predstavljen rad Gradskog muzeja Subotica na izložbi "Istoricizam u Subotici". Prisutne je pozdravila direktorka muzeja, Aniko Baba Mihajlović. Kroz izložbu su brojnu publiku vodile istoričarka umetnosti dr Olga K.Ninkov i restauratorka dr Žužana Korhec Pap. Najposećeniji termin je bila Noć muzeja (fotografija u prilogu). U oktobru mesecu se povodom Dečije nedelje naglasak stavio na rad u izložbi sa decom školskog i predškolskog uzrasta, čija animacija zahteva drugačiji prisup u saradnji sa pedagozima.
Predavanje Žužane Korhec Pap (16. maj 2022). U okviru manifestacije Muzeji za 10 i Godine stakla, Žužana Korhec Pap, restaurator savetnik, je održala predavanje „Nasleđe budimpeštanskog vitražiste Eduarda Kracmana u Vojvodini” i prikazala proces restauracije Kracmanovog vitraža izloženog na izložbi „Istoricizam u Subotici”.
Predavanje Olge K. Ninkov (19. maj 2022). U okviru manifestacije Muzeji za 10, Olga K. Ninkov, istoričar umetnosti muzejski savetnik, održala je predavanje „Kopije iz perioda istoricizma u umetničkoj zbirci Gradskog muzeja Subotica” i održala stručno vođenje kroz izložbu sa posebnim akcentom na izloženim kopijama u oblasti slikarstva i vajarstva. U prilogu se nalazi kopija slike Šarla le Buna (Charles le Brun) "Aleksandar Veliki pred Darijevim ženama" izložena na izložbi "Istoricizam u Subotici"
Krajem godine je štampan mali zidni kalendar od dvanaest listova, na temu “Istoricizam u Subotici” (COBISS.SR.-ID 82445065), čiji je izdavač Gradski muzej Subotica. Za ovaj kalendar, čiji listovi mogu da se koriste i kao razglednice sa opisima na više jezika, reprodukovano je dvanaest izloženih predmeta. To je jedan od vidova komunikacije sa publikom i popularizacije muzejske zbirke i izložbe, koji je nastavak serije ranijih muzejskih kalendara.