Borsko dete nije dete. To je čovek, muškarac ili žena, koji je odrastao u Boru i kome je Bor ušao u krv zajedno sa Jezerom i Banjom i Stolom, Crnim Vrhom i ljudima sa kojima je i uz koje je rastao. Borsko dete se razlikuje od dece iz svih drugih gradova, baš onako kako se Bor razlikuje od tih gradova. Beograđanin, Zaječarac ili Nišlija se meri po generacijama koje su živele pre njega u tom gradu: četvrta, šesta, dvanaesta generacija... Borskom detetu su roditelji ili najviše deda i baba došli u Bor jer je tu bilo posla i bila je dobra plata, na neko vreme, pa kad zarade pare da naprave kuću u Surdulici, Gadžinom Hanu, Tuzli, Senti ili Modroj Steni i vrate se svojoj kući. Ali nisu. Ili makar nisu do odlaska u penziju. U međuvremenu su ostali ovde, stvorili svoju decu kojoj ta druga mesta nisu značila ništa i koja su postala borska deca. Borsko dete ode na studije i vrati se u Bor, ako ima posla. Borsko dete ne odlazi iz Bora ako može, nego ako mora. Ako ode, ne odlazi u Surdulicu, Modru Stenu, nego u Vankuver, Melburn, Hamburg, Helsinki. I kada ode sanja Bor i vraća mu se kad god može. Gde god da ode Borsko dete i dalje u Boru ima kuma, najbolju drugaricu, staru ljubav koju nikada nije prežalio i tugu što ga je Bor odbacio. Kad se vrati, pozove ih u kafanu i onda pričaju kako je tamo i kako je ovde i zajedno se smeju i na rastanku plaču. Borskom detetu deca odlaze u Beograd ili u Zagreb ili u Ameriku. I borsko dete im kaže, idite tamo gde vam je bolje i ne osvrćite se.
LAUREAT: PROJEKAT GODINE 2021
VLAHO BUKOVAC: SLIKARSTVO NEPROLAZNE LEPOTE
Autor:
Prof. dr Igor Borozan
SRPSKA AKADEMIJA NAUKA I UMETNOSTI
Izložba Vlaho Bukovac – slikarstvo neprolazne lepote, održana je u Galeriji SANU u Beogradu, u periodu od 24. decembra 2020. do 28. marta 2021. godine. Izložba je privukla ogromno interesovanje šire javnosti, medija i profesionalne publike. U prvih 7 dana tokom 2020. godine izložbu je videlo oko 3000 posetilaca, dok ukupan broj dostiže cifru od 30000. Ove brojke su same po sebi impresivne, a dodatno su značajne ako se uzme u obzir činjenica da su tokom čitavog perioda trajanja izložbe na snazi bile epidemiološke mere koje su otežale i dodatno onemogućile posetu i realizaciju pratećeg programa u punom obimu.
Na izložbi je predstavljeno trideset šest Bukovčevih dela iz domaćih umetničkih zbirki (Narodni muzej u Beogradu, Spomen-zbirka Pavla Beljanskog, Umetnička kolekcija Dvorskog kompleksa na Dedinju, Muzej Jugoslavije, Dom vojske, Dom Jevrema Grujića) uz pozajmice slikarevih dela iz regiona (Moderna galerija u Zagrebu, Narodna galerija u Ljubljani, Bukovčev muzej u Cavtatu, Srpska crkvena opština u Dubrovniku, dve privatne kolekcije).
Izložbu prate dva dokumentarna filma, prvi u produkciji Narodnog muzeja koji govori o konzervaciji slike Ružičasti san, koja se čuva u Dvorskom kompleksu u Beogradu, a drugi video prilog u produkciji Zagreb filma, autora Bogdana Žižića iz 1995. godine. Projekat je obuhvatio i monografsku publikaciju - Umetnički preobražaji Vlaha Bukovca u kontekstu evropskog slikarstva, koja rasvetljava pojedine koncepte predstavljenih slika i tematskih celina na izložbi.
Namera projekta je bila da se složeni opus Vlaha Bukovca (1855–1922) iznova revalorizuje i smesti u okvire sveta ideja tokom poslednjih decenija 19. i prvih decenija 20. veka.
Projekat je imao za cilj da dodatno naglasi značaj Bukovca u domaćoj sredini. Slikarevo članstvo u Srpskom učenom društvu 1884. godine, a potom i Srpskoj kraljevskoj akademiji 1892. godine, pretečama današnje SANU, opredelilo je i izbor prostora / institucije za održavanje izložbe.
Projekat je stekao interanacionalni (regionalni) karakter o čemu svedoče mnogobrojne pozajamice kapitalnih Bukovčevih slika iz ključnih muzejskih i crkvenih ustanova iz Zagreba, Ljubljane, Dubrovnika i Cavtata.
U procesu realizacije projekta ističe se i uloga važnih činilaca srpske kulture. Pozajmice dela iz najvažnijih muzejskih ustanova, restauracija nekolicine antologijskih dela koje su izvršili stručnjaci Narodnog muzeja u Beogradu i Galerije Matice srpske, finansijska potpora Ministarstva kulture i Gradskog sekreterijata za kulturu Beograda, veliki broj kritičkih osvrta na izložbu u vodećim dnevnim i nedeljnim listovima, radio programima, kao i velika podrška RTS-a koji je u raznolikim emisijama popularisao izložbu i projekat u celini, govori o kolegijalnom i timskom radu mnogobrojnih kulturnih i muzejskih ustanova i pojedinaca u uobličavanju projekta.
Uspešnost projekta potvrđuje i oko trideset hiljada posetilaca izložbe u Galeriji SANU, što u godini pandemije predstavlja izuzetak čak i u evropskim okvirima.
NOMINOVANI: PROJEKAT GODINE 2021
Jubilarni 30. Memorijal (DIUS – nagrada za najbolju izložbu 2020.), uz drugi veliki jubilej – 60 godina od osnivanja se koncepcijski oslanja na postjugoslovenski umetnički prostor koji još od vremena Nadežde Petrović, i pored državne razuđenosti i brojnih istorijskih i političkih turbulencija, ima homogene umetničke veze i neprekinute linije saradnje. Naziv izložbe aludira na popularni usklik koji odražava industrijski i modernizacijski napredak Srbije krajem XIX i početkom XX veka.
Selektor 30. Memorijala je prof. dr Sarita Vujković je odabrala radove 30 umetnika (28 umetnika i dve umetničke grupe) iz Srbije, Hrvatske, Crne Gore, Makedonije, Bugarske, Slovenije, BiH, Nemačke, SAD, Francuske, Kanade, Austrije i Velike Britanije.
Radovi su bili izloženi na 11 lokacija i sve ustanove kulture u Čačku su bile prilagođene potrebama Memorijala.
Organizator 30MNP je Umetnička galerija Nadežda Petrović a podržana je od Grada Čačka, Ministarstva Kulture i informisanja Srbije, MSURS BL, SANU, Narodni muzej, zajednički regionalni program „Dijalog za budućnost; unapređenje dijaloga i društvene kohezije BiH, CG i Srbije, UNDP, UNICEF, UNESCO, UN PBF.
Značaj u popularizaciji savremene umetnosti i interesovanje koje je pobudio u stručnoj javnosti najbolje se može ilustrovati nagradama koje je 30MNP dobio:
1. DIUS za najbolju izložbu u 2020. godini (podeljena sa izložbom Refleksije, MSU BG)
2. ART MAGAZIN nagrada za najbolju izložbu u 2020. dodeljena Umetničkoj galeriji Nadežda Petrović za 30. Memorijal Nadežde Petrović – „Na jug, na jug! Idemo na jug!“
3. ,,Borba” - Specijalno priznanje za doprinos kulturi a povodom 30. Memorijala Nadežde Petrović
30. MEMORIJAL NADEŽDE PETROVIĆ. IZLOŽBA -
NA JUG, NA JUG! IDEMO NA JUG!
Autorka:
Prof. dr Sarita Vujković
UMETNIČKA GALERIJA NADEŽDA PETROVIĆ
MEMORIJALNA SOBA MILUNKE SAVIĆ
Autori:
Danijela Matović, Dejan Koturanović, Dr Dušan Jovović
CENTAR ZA KULTURU "GRADAC"
RAŠKA
Prva faza projekta bilo je unutrašnje uređenje prostora - građevinski radovi:
1) formiranje rovova, betoniranje i malterisanje;
2) Uređenje zidnih površina: postavljanje gipsanih tabli, gletovanje i krečenje;
3) Pokrivanje poda epoksidnom smolom;
4) Postavljanje elektro i ptt instalacija, klima uređaja.
Druga faza bilo je postavljanje foto tapeta, fotografija, kreiranje vojnih rovova, nabavka autentičnih predmeta koji su bili u upotrebi tokom Velikog rata i izrada replika nedostajućih.
Sledila je nabavka audiovizuelne opreme i kreiranje aplikacije za očitavanje filmova sa kodiranih fotografija unutar interaktivnog mozaika.
Četvrta aktivnost bila je nabavka digitalizovanih dokumenata, filmova, fotografija i primeraka štampe sa tekstovima o Milunki. Usledila je izrada skulptura dva srpska i dva austrougarska vojnika. Kupljne su vitrine za izlaganje predmeta i izrađena je konstrukcija mozaika. Završna aktivnost bilo je postavljanje rasvete.
Postavka je dobila sledeći izgled. Centralno mesto izložbe zauzima interaktivni mozaik koji čine brojne Milunkine fotografije koje iza sebe kriju autentične filmove iz Velikog rata. Filmove putem tablet računara pokreće specijalno kreirana aplikacija. Drugi segment su dva, improvizovana, vojna rova – srpski i austrougarski kojim su dočarani uslovi u kojima je Milunka ratovala. Važan deo postavke predstavlja izložba prikupljenih originalnih predmeta (šlemovi, bajoneti, gas maska, pribor za jelo itd). Tu su i fotografije, dokumenta i naslovnice francuskog dnevnog lista Le Petit Journal (L Pti Žurnala). Sve ovo je dopunjeno audio vizuelnim momentima koji u posetiocu bude poseban doživljaj i ostavljaju trajno sećanje na sve što ovde mogu videti i čuti.
Memorijalna soba Milunke Savić je multimedijalna postavka, koja je svojim konceptom osavremenila oblike predstavljanja građe i kulture sećanja.
Uvođenjem digitalnih sadržaja, aplikacija i drugih uređaja obezbeđen je pristup kulturnim dobrima koja se čuvaju u udaljenim centrima, pre svega prestonici. Proučavaoci i ljubitelji istorije i kulture uopšte preko interaktivnog zida mogu da pogledaju deo filmske građe iz Jugoslovenske kinoteke, a takođe i skenirana dokumenta i fotografije iz Vojno istorijskog instituta JNA, Arhiva Jugoslavije Beograd, Narodnog muzeja Toplice, Radio televizije Srbije i porodičnog albuma.
Memorijalna soba ima primenu u edukaciji školske dece i studenata.
Pored značaja u oblasti kulturnog nasleđa, ona je i primer savremenog stvaralaštva jer postavka – dizajn predstavlja delo savremenog umetnika autora dr Dušana Jovovića i koautorke Danijele Matović.
Savremenim načinom predstavljanja građe projekat obezbeđuje i novu publiku, odnosno korisničku populaciju kojoj su savremeni mediji i tehnologija prijemčiviji od tradicionalnih.
Važno je istaći da se prilikom formiranja ovog kulturnog sadržaja vodilo računa i o osobama sa invaliditetom. Na ulazu u objekat postoji rampa za osobe u invalidskim kolicima, a za gluva i nagluva lica je urađen video vodič na znakovnom jeziku. Zahvaljujući ovome, oni mogu da se upoznaju sa Milunkinim likom i delom i da saznaju više o sadržaju postavke.
PARTICIPATIVNA ONLINE IZLOŽBA #YUDOM
Autorke:
Sara Sopić, Tamara Marković
MUZEJ JUGOSLAVIJE
Kako bi tim Muzeja Jugoslavije dao ravnopravni doprinos onlajn izložbi #YUDOM i podstakao publiku da pronađe upotrebne predmete iz jugoslovenskog perioda u svojim domovima, tokom trajanja projekta na društvenim mrežama deljeni su zanimljivi edukativni tekstovi i vizuelna rešenja koja su sadržala predmete iz Tehničke zbirke Muzeja. Jedno od njih je i priloženo, koje prikazuje Iskra Minirama, crno-beli televizor iz 1970-ih, prepoznatljivog dizajna.
Izložba je bila deo šireg programa #OSTANIUMUZEYU, pokrenutom tokom perioda vanrednog stanja usled pandemije COVID-19 u martu 2020. Realizovana je od 7.4. do 10.5.2020. na društvenim mrežama Fejsbuk, Tviter i Instagram. Tim Muzeja odgovorio je na situaciju u kojoj lokalna zajednica pretežno boravi u kućama i ovo je bio način da se taj boravak učini interesantnijim, tj. da se ponudi neka vrsta podrške i da se stvori prostor razmene i razumevanja u trenutku izolovanosti. Koristeći virtuelni prostor kao većini dostupan, projekat je nastojao da podstakne osećaj povezanosti i pripadnosti među lokalnom i regionalnom zajednicom, razvije novi kulturni program relevantan u datim oklonostima, ali i da obezbedi prisustvo Muzeja u virtuelnom prostoru u trenutku kada je sam Muzej kao javna institucija zatvoren.
• U saradnji sa profesorkom Radinom Vučetić osmišljen je koncept onlajn izložbe, a zatim je muzejski tim istražio Tehničku zbirku Muzeja, koja je poslužila kao baza za odabir predmeta i razradu tekstova korišćenih za potrebe #YUDOM projekta.
• U saradnji sa grafičkom dizejnerkom Jovanom Pavlović osmišljen je vizuelni identitet izložbe i razrađena grafička rešenja potrebna za realizaciju projekta. Kreirani sadržaj se zasnivao na upotrebnim predmetima iz jugoslovenskih domova koji su deo Tehničke zbirke Muzeja. Na ovaj način je muzejski tim dao svoj ravnopravni doprinos izložbi, aktualizovana je zbirka, a publici su prikazani predmeti koji inače nisu deo stalne postavke.
• Kreiran je tekst koji poziva pratioce muzejskih kanala na društvenim mrežama i sajta Muzeja, ali i širu publiku, putem medija, kako iz zemlje, tako i sa celog nekadašnjeg jugoslovenskog prostora, da pronađu jugoslovensko nasleđe u svojim kućama, oprobaju se u „kustoskom“ poslu i na taj način budu deo tima koji realizuje virtuelnu izložbu #YUDOM. Plasiranje teksta pratila je i intenzivna komunikacija sa zainteresovanim predstavnicima medija.
• Kustoski tim pripremao je i delio fotografije predmeta koji su bili deo svakodnevnog života, a danas su deo muzejskog fonda. Pratio ih je zanimljiv opis, a pojedini predmeti ovom prilikom istaknuti, nisu deo stalne postavke, pa je ovo bila i jedinstvena prilika za publiku da ih upozna.
• Kroz svakodnevnu prisnu komunikaciju muzejskog tima sa učesnicima, projekat je angažovao mnogobrojnu publiku iz nekadašnjih jugoslovenskih zemalja, koja je delila fotografije predmeta iz svojih kuća, kao i lična i porodična sećanja iz jugoslovenskog perioda (podeljeno je više od 1000 fotografija sa oznakom #YUDOM).
• Kreirana je jaka virtuelna zajednica oko projekta koja je razmenjivala priče, utiske, komentare, anegdote, fotografije predmeta koji su obeležili pojedine periode njihovog života i života njihove porodice, a koja je nastavila da to čini i po završetku poziva.
• Zahvaljujući projektu, napravljena je baza kolekcionara najrazličitijih predmeta koji odgovaraju korpusu jugoslovenskog nasleđa, što je stvorilo mogućnost dalje dopune muzejskog fonda akvizicijama, ili pak privremene pozajmice za tematske izložbe.
• Finalni rezultat projekta je stvaranje onlajn publikacije u kojoj je prikazana selekcija objava sa društvenih mreža. Selekcija je vršena na osnovu kvaliteta fotografija, raznolikosti materijala, ali i priča koje su pratile fotografije predmeta.
• Temeljna analiza rezultata i evaluacija projekta
Rezultat virtuelne izložbe je više od hiljadu fotografija veoma raznolikih predmeta (od znački nekadašnjih fabrika, omota ploča, ambalaža prehrambene industrije, do odeće i knjiga) učesnika iz celog regiona. Uporedo sa predmetima koje je postavljala publika, kustoski tim delio je fotografije predmeta koji su bili deo svakodnevnog života, a danas su deo muzejskog fonda. Pratio ih je zanimljiv opis, a pojedini ovom prilikom istaknuti, nisu deo stalne postavke, pa je ovo bila i jedinstvena prilika za publiku da ih upozna. Tako je muzejski fond prikazan u drugačijem kontekstu od uobičajenog, mešajući se sa fotografijama upotrebnih predmeta i suvenira koje publika čuva u svojim domovima. Koristeći ovako inovativan interpretativni model, Muzej je svoju kolekciju približio lokalnoj i regionalnoj publici, pokazujući da predmeti koje oni čuvaju nisu mnogo drugačiji od onih koje baštini muzejska kolekcija.
Primera radi, predmet poput Iskrinog telefona ETA, čuva se u kolekciji Muzeja Jugoslavije i Muzeja moderne umetnosti u Njujorku zbog svoje umetničke vrednosti, ali takođe i u kućama širom regiona, zbog svoje emotivne vrednosti. Ideja je bila da se ovakvim pristupom Muzej prikaže u otvorenom i emancipatorskom svetlu, ne kao institucija koja se pozicionira autoritativno i elitistički, već naprotiv - kao prostor koji je u najneposrednoj komunikaciji sa publikom i uključuje je u same procese stvaranja muzejske kolekcije i drugih muzejskih sadržaja.
Metodologija projekta bazirana je na tezi da disonantno jugoslovensko nasleđe treba koristiti u svrhe postizanja društvne kohezije i razumevanja, nasuprot, na ovim prostorima, dominantnom narativu, koji ističe netrpeljivosti i podstiče dalja neslaganja. Ova teza se u mnogome reflektovala u rezultatima koji su pokazali da se u domovima u različitim gradovima na nekadašnjem jugoslovenskom prostoru, može naći mnogo identičnih predmeta, koje prate emotivne lične priče i anegdote, koje se u mnogome podudaraju.
Ovaj projekat, osmišljen u kratkom roku, kao trenutna reakcija na aktuelne složene okolnosti, pokazao je da muzeji mogu biti, i da jesu, istovremeno i mesta temeljnog i planskog istraživanja i promišljanja, koji čine bazu njihovog rada, ali da su, isto tako, i aktivni deo društva kadar da reaguje u trenutku i odgovori na potrebe zajednice u izazovnim vremenima.
BORSKO DETE
Autorka:
Suzana Mijić
MUZEJ RUDARSTVA I METALURGIJE U BORU
Naziv izložbe „Borsko dete”, s jedne strane implicira prostornu odrednicu – naziv grada, a sa druge predstavlja marker posebnog kulturnog identiteta. Ova sintagma implementirana je u svakodnevni život i govor pripadnika lokalne zajednice, pa je možemo smatrati posebno borskim fenomenom, s obzirom da poseduje metaznačenje, svojstveno samo ovde i razumljivo ovde. Konceptom istraživanja, tumačenje pojma „borsko dete” prepušteno je pripadnicima lokalne zajednice, građanima i građankama Bora, a podaci su prikupljani metodom intervjua, kao i upitnika prosleđenih na imejl adrese i putem linka na Fejsbuk stranici Muzeja rudarstva i metalurgije. Vremenski okviri istraživanja i izložbe postavljeni su u sociokulturni kontekst jugoslovenskog socijalizma šezdesetih, sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka. „Borsko dete“ je višegodišnji projekat, započet 2018. godine, a završen Svečanim zatvaranjem izložbe, marta 2020. godine. Izložba je svojim konceptom pružila mogućnost podizanja svesti građana o značaju lokalnog kulturnog nasleđa, koje predstavlja recentnu prošlost, još uvek živu u sećanjima ljudi, te su pažljivo izdvojeni procesi i pojave koji predstavljaju posebno borske fenomene.
Posebna pažnja je bila usmerena mlađoj populaciji, koja ređe posećuje muzej, a organizovanje atraktivnih pratećih programa bilo je u funkciji prepoznavanja njihovih kulturnih potreba i interesovanja. Izložba je studiozno pripremana, tako da su projektne aktivosti pre otvaranja bile usmerene na: prikupljanje predmeta - kao prenosioca poruka o detinjstvima u socijalističkom gradu, koji smešteni u kontekst ekspozicije, imaju simboličku i emotivnu/nostalgičnu vrednost za ljude kojima su pripadali a koji ih identifikuju sa svojim detinjstvom; izradu upitnika pomoću kojih smo došli do interpretacije kulture od strane njenih nosilaca, kroz tumačenja pojedinih kulturnih fenomena u formi odgovora na pitanja iz upitnika, intervjua i neformalnih razgovora sa ljudima čije je detinjstvo vezano za ovaj grad, komentara o mestima sećanja i praksama koje, koje ako i danas postoje, nemaju više isto značenje u privatnom i javnom diskursu; obezbeđivanje finansijskih sredstava od Ministarstva kulture i lokalne samouprave i popularizaciju same izložbe. Posle otvaranja izložbe sve aktivnosti su bile usmerene na komunikaciju sa publikom kroz stručna vođenja, radionice i raznovrsne prateće programe (igra „fote“ - koju mlađa populacija ne prepoznaje, slušanje gramofonskih ploča, radionica sa temom kako se postaje pionir i sl.) kao i promovisanje u medijima i putem društvenih mreža.
Izložba “Borsko dete”, projekat Muzeja rudarstva i metalurgije u Boru, predstavlja jedan od mogućih načina komunikacije lokalnog muzeja i zajednice u kojoj je nastao i radi. Interakcija između Muzeja i zajednice, koja je u ovom projektu aktivan učesnik, pokazuje promišljenu strategiju izgradnje odnosa poverenja i uvažavanja u procesima stvaranja kulture i očuvanja kulturnog nasleđa. Okretanje modernom i urbanom nasleđu prati nove muzeološke trendove, a ideja da se time podstiče podizanje svesti građana Bora o tome da su elementi njihove svakodnevice takođe i elementi kulturnog nasleđa koje je važno pamtiti, iako ne može da bude sačuvano izuzev potpuno simbolično, ukazuje na trud Muzeja da proširi javnu percepciju nasleđa u skladu sa savremenim i naučnim i stručnim konceptima. To će, u perspektivi, omogućiti proširivanje muzejskih zbirki predmetima i temama koje do sada nisu bile u njegovom fokusu.
Stavljanje akcenta na ne-tako-davno prošlo vreme, odnosno vreme koga se stariji građani Bora sećaju, ukazuje i na nastojanje da se unutar muzejskog prostora prevaziđe međugeneracijski jaz, odnosno da oni koji se sećaju odrastanja u naprednom rudarskom gradu iz druge polovine 20. veka, svoja znanja, iskustva, pa i nostalgije, prenesu mladim generacijama, koje su sad u procesu odrastanja u potpuno drugačijim društvenim, ekonomskim i kulturnim uslovima. Insistiranje na lokalnom identitetu služi i kao objedinjavajući faktor za različite kategorije doseljenika, koji su ostatak svog života proveli u Boru.
Uspešna reprezentacija kulturnog nasleđa iz vremena socijalizma u Boru trebalo bi da posluži kao primer dobre prakse budućim projektima u kojima je naglašena interaktivnost muzeja i lokalne zajednice. Inovativne i održive metode učenja kroz igru i zabavu planirane ne kao prateće aktivnosti, nego kao integralni delovi izložbe, trebalo bi da doprinesu izgradnji novog imidža muzeja, kao živog mesta koje aktivno prati kulturne potrebe lokalne zajednice i doprinosi participaciji različitih identitetskih grupa grada Bora, što u širem smislu znači - muzeja koji u zajednici deluje po najvišim savremenim svetskim standardima.
KANDIDATI: PROJEKAT GODINE 2021
BITI USPRAVAN U UMETNOSTI I ŽIVOTU
Autorka:
Borka Božović
GALERIJA HAOS
Bez obzira na pandemiju, Galerija Haos je uspela da tokom 2020. godine realizuje nekoliko značajnih programa (izložba uglednog islandskog umetnika Helgija Fridjonsona, zatim umetnice iz Kanade Gordane Olujić Đošić, te umetnice iz Poljske – Ite Harenze, što je značajno na polju međunarodne saradnje, kao i izložbe akademika Save Halugina iz Subotice, ili svetski poznatog scenografa i kostimografa Miodraga Tabačkog. Tu je i doktorski projekat mladog umetnika iz Niša Nikole Markovića), no iznad svega toga, bila je retrospektiva jednog od izuzetnih naših vajara, zapravo višemedijskog umetnika Milije Nešića. Zapravo obeležavali smo 70 godina rada ovog izuzetnog i sasvim sigurno uspravnog stvaraoca, i četvrt veka (25 godina) rada našeg specijalizovanog izložbenog prostora.
Ovaj projekat je bio značajan iz više razloga. Najpre, stavili smo u fokus jedan deo opusa Milije Nešića manje poznat, a itekako značajan za celukupni njegov rad i mesto u našoj istoriji umetnosti. Dakle, učinili smo napor i istražili ceo opus, zaštitili tj. restaurirali pojedina dela i konzervirali ono što je zahtevalo intervenciju, snimili i prezentirali medijski u štampanim i elektronskim medijima. Ovo je bio poduhvat veoma važan u našim nacionalnim okvirima. Milija Nešić je umetnik posebnog renomea. Svojim životnim stavom, poštenjem, nepotkupljivim duhom i, pre svega, svojim osobenim likovnim delom - postao je simbol nepristajanja, pobornik pobune protiv laži i nasilja svake vrste, personifikacija slobodnog čoveka u zarobljenom, totalno haotičnom svetu u kojem danas živimo.
Drugo, naši jubileji su se poklopili i celokupna prezentacija je bila kulturni događaj.
Predstavljena je na video-bimu i celokupna kolekcija Galerije Haos koja je zamišljena kao fundus za budući Muzej crteža. Na tom projektu upravo dalje radimo. Celokupna delatnost Galerije Haos je viđena kao svojevrsna misija koja će obogatiti našu kulturu i naš prestoni grad još jednim specijalizovanim muzejskim prostorom i delima umetnika iz naše kulturne baštine ali i iz celog sveta, sa svih kontinenata.
Sam izbor govornika na otvaranju korespondirao je sa umetnikom, radom galerije i odabranim naslovom. Publici su se obratili: režiser i pisac Goran Marković u čijem filmskom delu su korištene "mrdalice" našeg protagoniste. Potom je o pojavama na likovnoj sceni i ulozi Galerije Haos tokom decenija govorio Petar Peca Popović, dobar hroničar našeg grada, i na kraju se u ime umetnikove porodice obratio Dejan Atanacković, publici znan kao vizuelni stvaralac i pisac, dobitnik NIN-ove nagrade.
250 GODINA DOSELJAVANJA SLOVAKA U STARU PAZOVU
Autori:
Milivoj Kovačević,Jelena Arsenović
ZAVIČAJNI MUZEJ U RUMI
U prvoj fazi realizacije projekta bili su poslovi na prikupljanju i selekciji potencijalnog izložbenog materijala. U sledećoj fazi prikupljeni podaci su se sređivali, unosili u računar i od njih se formirala baza podataka, koja je omogućila kasnije pretraživanje prema određenim kriterijumima i publikovanje celog toka istraživanja. Zatim je usledila priprema prema utvrđenoj koncepciji izložbe i izrada materijala za izlaganje. U toj fazi pisani su tekstovi za katalog, utvrđen predlog za njegovo idejno rešenje, kao i za banere, plakate i pozivnice. Potom je sledila izrada i dizajniranje informativnih panoa. Na osnovu odabranog izložbenog materijala, u narednoj fazi pristupilo se adaptaciji izložbenog prostora, kako bi se on prilagodio idejnom rešenju cele izložbe. Tokom centralnog obeležavanja jubileja, izložba se održala u Staroj Pazovi, u Zavičajnoj kući narodnog heroja Janka Čmelika u ulici Janka Čmelika br. 62, 21. oktobra 2020. godine, a zatim se izložba predstavila od 03.12.2020.- 31.01.2021. u ustanovi Zavičajni muzej u Rumi.
Zavičajni muzej u Rumi sa regionalnom i administrativnom nadležnoću nad opštinom Stara Pazova, u saradnji sa Turističkom organizacijom opštine Stara Pazova uzeo je učešće u proslavi jubileja, kroz planirani projekat uz podršku Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije. Projektom je sprovedeno iscrpno i sveobuhvatno istraživanje tradicionalnog odevanja populacije Slovakinja u Staroj Pazovi danas. Tradicionalno odevanje Slovakinja je njihov najznačajniji etnički specifikum, a izložbom je predstavljeno stručnoj, a i široj javnosti očuvanje elemenata tradicije i materijalne kulture etničke zajednice Slovaka, nastanjenih u Staroj Pazovi, kroz institucionalizovane vidove zaštite. Na ovaj način ustanova Zavičajni muzej Ruma ostvarila je proširivanje vlastite sfere uticaja i saradnje sa etničkom zajednicom Slovaka. Slovačkoj zajednici je pružena mogućnost promocije svojih kulturnih osobenosti kroz zvanične ustanove zaštite kulturnog nasleđa u regionu i šire. Samim konzumentima sadržaja ustanove Zavičajni muzej Ruma pružio je novi kulturni sadržaj, koji svedoči o tradiciji i drugih etničkih zajednica u njihovoj blizini, kroz ostvarenu izložbu čiji su elementi ušli u sadržaj stalne postavke. Turistička organizacija opštine Stara Pazova je pružila podršku u realizaciji projekta i medijske promocije ovog značajnog događaja.
Značaj projekta ogleda se u tome što je sprovedeno iscrpno i sveobuhvatno istraživanje tradicionalnog odevanja starije populacije Slovakinja u Staroj Pazovi danas, prikupljeno i obrađeno 2400 predmeta. Posebne odlike karakterišu staropazovačku nošnju, jer se sve do danas u elementima odeće sačuvala arhaična forma, koja se u drugim varijantama nošnje u Vojvodini prestala nositi već 30-ih godina 20. veka. Zbog konzervativnosti sredine Slovaci u Staroj Pazovi uspeli su da sačuvaju svoje narodno odelo, ono je jedinstveno na svetskom prostoru, zato što se nosi samo u Staroj Pazovi i ni u jednom drugom mestu. Nakon izlaganja u Staroj Pazovi i u Zavičajnom muzeju u Rumi izložba je inkorporirana u stalnu etnološku postavku Zavičajnog muzeja u Rumi, dok je jedan njen deo ostao u Zavičajnoj kući narodnog heroja Janka Čmelika u Staroj Pazovi. Na taj način izložba je pretvorena u stalnu postavku i trajno je dostupna javnosti.
REFLEKSIJE NAŠEG VREMENA: AKVIZICIJE MUZEJA SAVREMENE UMETNOSTI 1993-2019
Autori:
mr Mišela Blanuša, dr Rajka Bošković, Svetlana Mitić, Žaklina Ratković, Miroslav Karić
MUZEJ SAVREMENE UMETNOSTI BEOGRAD
Početak rada na postavci planiran je za početak 2020. godine, a otvaranje u martu mesecu tekuće godine. Sticajem već poznatih okolnosti proglašenja pandemije virusa Kovid 19, kao i uvođenja vanrednog stanja i karantina, autori izložbe su se fokusirali na digitalne platforme i pripremili, u saradnji sa umetnicima, rubriku Upoznajte umetnika koju su predstavili publici na sajtu MSUB i zvaničnim stranicama na društvenim mrežama. Predstavljeno je 35 umetnika sa njihovim radovima iz kolekcije i ličnim izjavama o izabranim radovima, koji će se kasnije naći u postavci. Nakon popuštanja mera za suzbijanje epidemije i pošto su se stekli bolji uslovi za rad, autorski tim je radio na postavci izložbe u zgradi Muzeja na Ušću i prostoru Galerije – Legata Milice Zorić i Rodoljuba Čolakovića. Izložba je zvanično otvorena za publiku 27. juna 2021. godine. U skladu sa preporučenim merama zaštite i mogućnostima, održana su javna vođenja, razgovori sa umetnicima i radionice Dečijeg i Omladinskog kluba MSUB.
Izložba akvizicija predstavlja uvid u jednu od najznačajnijih delatnosti Muzeja savremene umetnosti, strategije i politike otkupa umetničkih dela od 1900. do danas, a koje su sprovođene poslednjih dvadeset i pet godina. Povod za nastanak izložbe Refleksije našeg vremena je i činjenica da se u pomenutom periodu muzejski fond uvećao za preko 1.400 dela domaće, regionalne i evropske moderne i savremene umetnosti. Dela su nabavljana planski putem otkupa sa domaćih i međunarodnih izložbi realizovanih u Muzeju, preko poklona umetnika ili njihovih naslednika, ali takođe i neposrednim kontaktima sa samim umetnicima čiji su radovi ključni za razumevanje i sagledavanje tokova savremene umetnosti. Iz današnje perspektive ovaj umetnički fond se pozicionira kao jedan od relevantnijih za izučavanje i izlaganje umetnosti nastale na prostoru Jugoslavije i Srbije i tako poprimio širi međunarodni značaj.
Tendencija popunjavanja zbirki delima svetskih umetnika deo je vizije koja vodi ka stvaranju respektabilne međunarodne kolekcije Muzeja u budućnosti. Izložba predočava dva osnovna koncepta u pristupu kolekcioniranja muzejskih zbirki - istorijsku liniju razvoja, koja izdvaja dela relevantna za tokove modernizma 20. veka na jugoslovenskom umetničkom prostoru, i drugu, koja prati regionalna i evropska kretanja, kao i dinamiku savremene umetničke scene. Prateći širok dijapazon umetničkih izraza i medija izražavanja, kao i raznovrsnih fenomena prisutnih u umetnosti 20. i početka 21. veka, autorski tim se odlučio da postavku koncipira u četrnaest tematsko-problemskih celina. Osmišljene kao manje izložbe, celine su grupisane oko umetničkih dela koja daju podrobniju sliku o razvoju umetnosti pomenutog perioda, a u koje su takođe uključene i pojedine istorijski relevantne pojave, čime se uspostavljaju ili otvaraju dijaloške relaciji sa savremenim dešavanjima.
Za ovaj projekat, autorski tim izložbe je dobio priznanje Društva istoričara umetnosti Srbije za najbolju autorsku izložbu savremene likovne umetnosti u 2020. godini.
INSPIRISANI ITALIJOM
Autorka:
Stanislava Jovanović Mindić
GALERIJA MATICE SRPSKE
Umetnost Italije kao večita inspiracija – primer kako pažljivo odabrana tema može pružiti novi ugao za prezentovanje muzejske kolekcije.
Izložba Galerije Matice srpske Inspirisani Italijom premijerno je predstavljena 2019. godine u Italijanskom institutu za kulturu u Beogradu. S idejom da se i novosadska publika upozna sa delima koja svedoče o vezama srpske i italijanske umetnosti i srpskim umetnicima koji su uzore i podsticaje za svoje stvaralaštvo pronalazili u umetničkoj tradiciji Italije, u saradnji sa Italijanskim institutom za kulturu u Beogradu i pod pokroviteljstvom DDOR osiguranja izložba Inspirisani Italijom je svečano otvorena 6. marta 2020. godine u Galeriji Matice srpske. Odabirom 33 umetnička dela iz kolekcije Galerije Matice srpske vizuelno su reprezentovana italijanska „iskustva” srpskih umetnika.
Usled izbijanja pandemije korona virusa u čitavom svetu, i u skladu sa preporukama Vlade Republike Srbije i merama koje su za cilj imale prevenciju širenja virusa, Galerija Matice srpske je od 13. marta odložila realizaciju svih organizovanih programa za publiku, pa tako i pratećeg programa izložbe i kreativnih radionica za decu. Od marta do maja izložba je virtuelno predstavljena i promovisana publici na društvenim mrežama kroz video-vođenje i različiti vizuelni i interaktivni sadržaj. Realizacija pratećeg programa izložbe je nastavljena u junu, u skladu s epidemiološkim merama, a gotovo sva predavanja su snimljena i podeljena na društvenim mrežama i Youtube kanalu Galerije Matice srpske. Okolnosti u vreme pandemije su doprinele da se izložba produži do septembra 2020. godine, ali i da se sve što je planirano prilagodi novonastaloj situaciji.
Izložba Inspirisani Italijom je nastala kao rezultat saradnje Galerije Matice srpske iz Novog Sada i Italijanskog instituta za kulturu u Beogradu s namerom da se kroz realizaciju izložbe obeleži značajan jubilej − 140 godina od uspostavljanja diplomatskih odnosa između Italije i Srbije i 10 godina od potpisivanja strateškog partnerstva između dve zemlje.
Izložbom su bila obuhvaćena i prikazana dela srpskih umetnika od XVIII do XX veka iz kolekcije Galerije Matice srpske koja odslikavaju veze srpske sa italijanskom umetnošću. Predstavljeni radovi srpskih umetnika zajedno s savremenim muzeološkim elementima prezentacije doprineli su atraktivnosti izloženog koncepta. Različiti vizuelni sadržaj, štampani materijal na zidovima postavke s citatima srpskih umetnika iz putopisa kroz Italiju , imali su za cilj da inspirišu posetioce da ožive sopstvena sećanja na spomenike i umetničko nasleđe Italije ili da se na kratko vrate u izložbene dvorane velikih svetskih muzeja.
Takođe, ova izložba nas je podstakla da svoju kolekciju osvetlimo drugačijim svetlom i da tragajući za delima inspirisanim italijanskom umetnošću otkrijemo u njoj neke nove vrednosti manje poznatih i ređe izlaganih umetničkih dela. Atraktivnim načinom prezentacije učinili smo temu zanimljivom za široki krug publike, a Novosađanima pružili priliku da osete duh Italije u Novom Sadu.
Uz vrhunska dela srpske umetnosti naročita vrednost ovog projekta ogleda se u saradnji s italijanskim partnerom iz Beograda, kao i podršci DDOR osiguranja iz Novog Sada. Izložba Inspirisani Italijom jedan je od prvih uspešnih projekata koji su realizovali GMS i DDOR osiguranje i predstavlja pozitivan primer zajedničkog delovanja kulturnog i privrednog sektora u promociji nasleđa jedne zemlje.
SAVA ŠUMANOVIĆ I CRNKE IZ PARIZA
Autorke:
Dijana Metlić, Vesna Burojević
GALERIJA SLIKA "SAVA ŠUMANOVIĆ"
U ŠIDU
Ciklus Crnke iz Pariza prvi put je sagledan kao celina. Organizaciji izložbe prethodila je autorska, naučna analiza dr Dijane Metlić. Recenzenti dr Tijana Palkovljević Bugarski i prof. dr Simona Čupić, dale su pozitivno mišljenje na tekst koji je objavljen u reprezentativnoj publikaciji.
Cilj izložbe je nastavak prakse Galerije da se sa muzeološkog i naučnog aspekta sagledaju i obrade sve tematske celine likovnog fonda jednog od najznačajnijih legata u Srbiji.
Sve slike za potrebe izlaganja su pregledane, dobile saglasnost konzervatora za izlaganje. Obavljeni su stručni konzervatorski radovi na sanaciji 12 slika ugroženih dela za potrebe izložbe Sava Šumanović i Crnke iz Pariza u Galeriji slika „Sava Šumanović“ u Šidu. Urađena je finalna zaštita, a nove ukrasne lajsne dobile su 2 slike Save Šumanovića (ISŠ 90 i ISŠ 241), a deset ramova je pregledano i popravljeno. Organizovana je izložba koja broji 30 slika. Koautori izložbe su dr Dijana Metlić i Vesna Burojević. Tokom trajanja izložbe planiran je prateći program, stručna vođenja i dečije radionice.
Projekat „Sava Šumanović i Crnke iz Pariza“ realizovan u Galeriji slika „Sava Šumanović“ u Šidu (decembar 2020 ‒ mart 2021), uz podršku Ministarstva kulture i informisanja Republike Srbije, rezultirao je izložbom koju su potpisale direktorka Galerije, Vesna Burojević i autorka raspravnog teksta prateće publikacije, prof. dr Dijana Metlić. Po prvi put pred javnošću našao se celovit ciklus aktova misterioznih crnki iz Pariza, jednog od najznačajnijih motiva u Šumanovićevom slikarskom opusu. U pitanju je preko trideset monumentalnih kompozicija nastalih u Šidu, između 1932. i 1934. godine, po sećanju i prema pripremnim crtežima koje je Sava doneo iz Pariza, nakon svog poslednjeg, trećeg boravka u gradu svetlosti 1929. godine.
Dosadašnje tematske analize ili razmatranja pojedinih ciklusa koji pripadaju Poslednjoj deceniji tek u nagoveštajima ukazali su na važnost ovog prvog serijala na temu akta, tzv. „Crnki iz Pariza“, naslikanih u Šidu. Predstavljajući atmosferu Pariza i umetnike koji su dvadesetih godina dvadesetog veka boravili u prestonici svetske kulture, u vreme kada je Pariz bio najpoželjnija destinacija umetnika iz celog sveta, ovaj projekat ukazuje na veze koje je Šumanović uspostavio sa priznatim slikarima. Prepoznavanje savremenosti i srodnosti Šumanovićevog dela sa savremenicima u Parizu prvi je takav prikaz stvaralaštva Save Šumanovića i predstavlja značajan iskorak u tumačenju dela našeg velikog umetnika. Originalnim pristupom temi, kroz intrigantno razmatranje identiteta modela, uz upotrebu recentne literature i novih metodoloških pristupa, Sava Šumanović pozicioniran je u savremeno umetničko okruženje u Parizu kome je nesumnjivo pripadao, kao i u okvire Pariske škole u kojoj zauzima značajno mesto.
Šumanovićeve Crnke posmatraju se kao most između Pariza i Šida, između dve aktivne decenije njegovog stvaralaštva, između tzv. „zverskog“ stila hrapave fakture i ultimativnog modernističkog zahteva za zaravnjenošću slikarske površine koje će dostići u „Šidijankama“. Crnke su istovremeno dokaz njegovog druženja sa modelima Monparnasa koje su mu pozirale (Kiki, Ajša, itd.), i mogu se shvatiti kao Šumanovićevi ideali ženstvenosti nastali pod uticajem filma, fotografije, ilustrovane štampe i dana proživljenih u Parizu. U potrazi za odgovorom na pitanje „Ko su bile crnke iz Pariza ?“ ovaj projekat je pružio i brojne druge odgovore.
IZVANREDNO U VANREDNOM
Autori:
Nikola Ivanović, Ivana Rastović, Stanislava Jovanović, Jelena Ognjanović
GALERIJA MATICE SRPSKE
Zatvaranje muzeja na svetskoj umetničkoj mapi postala je sredinom marta realnost u Srbiji sa kojom se suočila Galerija Matice srpske. Osluškujući potrebe publike i promišljajući mogućnosti pretvorili smo krizu u šansu i pokazali se kao ustanova otvorena za promene i inovacije. Iskorak u virtuelni prostor započet je kampanjom GMS s vama kod kuće koja je u svetu digitalnih medija donela interaktivne kvizove, umetničke izazove, virtuelna vođenja, predavanja, onlajn izložbe i edukativne programe za decu.
Prihvatanju inovativnog načina komunikacije svedoči interesovanje publike i medijske javnosti za Umetnički izazov Galerije u okviru kampanje Između umetnosti i karantina kojim su ljubitelji umetnosti pozvani da rekreiraju umetnička dela i svakodnevicu oboje umetničkim pričama. Akcijama Budi uz umetnost, Iz udobnosti vašeg doma i Ukus umetnosti sadržaji su nadograđivani tokom čitave godine, a iskustva programa plasiranih u digitalnom svetu preneta su u skladu sa epidemiološkim merama u prostor Galerije kroz program Oči u oči sa umetnošću. Tako su onlajn programi za decu i usmerenost na bližnje tokom izolacije podstakli kreiranje porodičnog programa i vodiča Avantura za velike i male, a mogućnost individualnog uživanja u umetnosti nastavljena je programom Prepusti se umetnosti za koji je posebno opremljena soba za meditaciju u okviru Stalne postavke. Za ljubitelje digitalnih sadržaja nastavljeno je sa produkcijom onlajn aktivnosti i video priča o remek-delima zahvaljujući saradnji sa Francuskim institutom u okviru programa Digitalni novembar, dok je potpuno novi doživljaj umetničkih dela donela kampanja Beogradske filharmonije Muzika svuda, čijim prihvatanjem je Galerija postala prva ustanova kulture u kojoj su snimljeni koncerti zamenili muzejsku tišinu. Na samom kraju godine, ponudili smo posetiocima da svojim najmilijima poklone za praznike umetnički doživljaj i organizovali tematska vođenja kroz stalnu postavku i aktuelnu izložbu.
Izbijanjem pandemije promenjenja svakodnevica života postavila je kao dominantna osećanja neizvesnost, anksioznost i strah. Sa vizijom muzeja kao stubova društva i katalizatora promena muzejski stručnjaci GMS okrenuli su se drugačijem načinu razmišljanja u potrazi za kreativnim vidovima ostvarivanja komunikacije i interakcije posetilaca i šire javnosti sa bogatim umetničkim nasleđem. Uverenje da umetnost može usmeriti posmatrača ka unutrašnjem životu i suočavanju sa uzburkanim emocijama i mislima, ponuditi podršku, vedrinu i novi ugao posmatranja, motivisalo je stručnjake GMS da inovativno pristupe svom poslu.
Aktivnostima u okviru virtuelnih programa udvostručen je broj interakcija kroz 8 krovnih akcija/kampanja sa više od 1.500 objava što je i rezultovalo otvaranjem ka novoj publici prevashodno mlađeg uzrasta. Na društvenim mrežama registrovano je preko 2.000 novih pratilaca (ukupno 10.000), dok je na jutjub postavljeno 36 video-zapisa sa 4.773 pregleda. Tokom godine broj medijskih priloga je bio veći za 260 u odnosu na 2019. što ukazuje da je uprkos otežavajućim okolnostima Galerija bila izuzetno aktivna u promociji i dostupnosti programa. Takođe, oko 15.000 posetilaca koji su tokom godine posetili Galeriju, i posebno uživali u Sobi za prepuštanje, govore da smo u svojim uverenjima i naporima uspeli.
JA NOSIM VAS, VI NOSITE MENE - OBUĆA IZ ETNOLOŠKE ZBIRKE MUZEJA VOJVODINE
Autori:
Katarina Radisavljević, Tatjana Bugarski, Aleksandar Petijević, Aleksandar Antunović
MUZEJ VOJVODINE
Realizacija izložbe:
Dizajner: mr Darko Vuković
Dizajn svetla: Žarko Lazić
Izrada replika obućarskih radionica: Milenko Dašić
Konzervacija i restauracija:
Tekstil i koža: Bojana Krčadinac i Ljubica Papić
Metal i koža: Ana Olajoš i Dragan Ogar
Drvo: Zorana Đorđević
Papir: Sanja Vlahović i Ljiljana Ražnjatović
Izložba otvorena 26. oktobra 2020. Godine u Muzeju Vojvodine. Četvoro autora su zajedničkim snagama osmislili pristup izlaganju koji podrazumeva sagledavanje sistema tradicijske obuće kao fenomen koji obuhvata ne samo izlaganje različitih tipova obuće, već i njihov način izrade, kao i prateće aksesoare uz obuću – obojke i čarape. Katalog izložbe se sastoji iz tri teksta koja prate izložbu.
Na izložbi je predstavljena obuća iz etnološke zbirke u kontekstu kulturnih značenja njenih pojedinih vrsta i oblika. Analiza zbirke obuće nam je polazna osnova za priču o različitim kulturnim uticajima u prošlosti, estetici, modi, načinima proizvodnje, kao i identitetskim i komunikacijskim aspektima različitih vrsta obuće.
Zbirka obuće Muzeja Vojvodine predstavlja svedočanstvo čijim tumačenjem možemo saznati mnogo o svakodnevnom životu u prošlosti i kulturnim značenjima materijalnog sveta kojim se okružujemo. Posmatranje određene grupe predmeta u određenom vremenskom periodu u prošlosti, na relativno ograničenoj teritoriji, omogućilo nam je da otkrijemo priče o kulturnom nasleđu, raznolikosti i dinamici, gde su predmeti materijalne kulture, izrađeni radi obavljanja neke funkcije, istovremeno bili i simboli pripadanja određenoj zajednici ili grupi (etničkoj, profesionalnoj, starosnoj itd.), kao i težnje da se to pripadanje vizuelno predstavi. Takođe, kulturni kontakti su dovodili do promena i usvajanja novih trendova, opet u okvirima jasno određenih – zanatskih pravila, čije je prihvatanje po pravilu bilo praćeno formiranjem društvenih reakcija na novine i tumačenjima kroz prizmu postojećih vrednosti.
Na ovoj izložbi predstavljamo kolekciju obuće, koja se nalazi u Etnološkoj zbirci Muzeja Vojvodine i prikazujemo osnovne vrste obuće koje su nošene u Vojvodini, prvenstveno na selu. Predmeti iz ove zbirke potiču uglavnom sa kraja 19. i iz 20. veka. Među njima ima primeraka arhaičnih formi obuće, koje pripadaju evropskom i azijskom kulturnom nasleđu, ali i onih koji upućuju na to da su strani uticaji konstantno pristizali sa Istoka i Zapada i ogledali se u usvajanju novih vrsta obuće i načina njihove izrade i ukrašavanja.
Kao karakteristični delovi nošnje, predstavljene su čarape i obojci, kao i načini njihovog nošenja u prošlosti. Izloženi su i predmeti koji su bili povezani sa upotrebom pojedinih vrsta obuće, kao što su pomagala za izuvanje čizama. Poseban deo izložbe posvetili smo obućarskim zanatima i izradi različitih vrsta obuće. Najveći deo kolekcije predstavljaju različiti proizvodi domaće radinosti i lokalnih zanatskih radionica. Ručno i zanatski izrađena obuća i danas, kao i u bližoj prošlosti, ima posebna značenja za one koji je nose.
Muzej korupcije osnovali su 2016. ZMUC (Beograd) i DRPKO (Zrenjanin) sa idejom muzealizacije koruptivnih mehanizama u regionu. ZMUC razvija projekat u Crnoj Gori na dve rezidencije za pisce, novinare i studente Fakulteta vizelnih umetnosti, kako bi se umetničkom intervencijom i interpretacijom u polju korupcije formirala prva kolekcija Muzeja - simbolički otvorenog na Dan muzeja 2017, na bilbordima u Budvi. Na poziv Advocate Europe, nezavisna kustoskinja Maja Ćirić i umetnik Goran Denić u Kijevu predstavljaju www.muzejkorupcije.org. U saradnji sa OpenHub (Rumunija) i Laboratory of Culture (Ukrajina), godine 2020. pokrenut je međunarodni sajber muzej www.museumofcorruption.net
Istraživači Raluka Buturoiu (Rumunija) i Uroš Đurović (Srbija) analizirali su koruptivne fenomene u Ukrajini, Rumuniji i Srbiji, od rušenja Berlinskog zida do danas, na osnovu relevantnih 50 objava na Guglu, akademskih tekstova i dostupnih intervjua.
Rezultati istraživanja fenomena korupcije Vremena, Kulture, Jezika, Institucija, Ličnosti i Podataka, objavljeni na sajtu, korišćeni su kao osnova za formiranje zbirki muzejskih eksponata. Muzej je veb-portal budući da bi stvaranje fizičkog prostora opredmetilo korupciju. Fizički on funkcioniše u različitim geografskim kontekstima i izložbenim formatima.
Štampan je i objavljen Ilustrovani vodič kroz korupciju za početnike, kao i dokumentarni film i podkast, koji sadrže delove intervjua sa piscima, umetnicima i aktivistima u Beogradu, Sarajevu, Kejptaunu i Johanesburgu (JAR).
Muzej korupcije je interdisciplinarna platforma kolekcije mehanizama korupcije, u pravnom, i u etičkom smislu, kroz praktični, teorijski i kritički osvrt, koristeći se savremenim muzeološkim metodama.
Cilj projekta je proširenje percepcije korupcije sa zloupotrebe moći na moralnu nesposobnost građana da dobrobit zajednice stave iznad sopstvenog interesa. Parafrazirajući Maljeviča, rusku avangardu i italijanske futuriste o muzeju kao groblju umetnosti, ukrštajući pojmove korupcije, muzeja i savremenosti, vizija projekta je da koruptivne prakse preseli u muzej - i tamo ih sahrani. Smeštanjem u muzej, one nestaju iz stvarnog života i nastavljaju da postoje kao muzejski eksponati.
Ako se muzealizacijom umetničkom delu oduzima snaga, tako i korupcija u muzeju postaje eksponat, lišen sposobnosti da korumpira. Maja Ćirić vidi Muzej kao “platformu za istraživanje i otkrivanja tajnih poslova, mimo javnih i zvaničnih kanala; raznih glasina, skandala i ogovaranja koja se obrću oko tih neuhvatljivih odnosa.“
Projektom se nastoji da se uobičajeno poimanje korupcije pomeri na fenomene korupcije - Jezika, Vremena, Ličnosti, Institucija, Kulture i Podataka – i tako formiraju muzejske zbirke. Koncept muzeja kao mesta gde se umetnost sakuplja i izlaže, ovde se preispituje – i pretvara u kulturnu laboratoriju za istraživanje društvenih kontroverzi i neslaganja. Istovremeno, Muzej je i kritički osvrt na savremenu muzejsku delatnost i pokušaj uspostavljanja veze prošlosti sa gorućim pitanjima u savremenom društvu.
7442 DO BEOGRADA. IZLOŽBA REFLECT - NAMIBIJA 30 GODINA NAKON OSLOBOĐENJA
Autori:
Ana Knežević
Dezire Dibasen Nanuses
Ndenda Šivute
MUZEJ AFRIČKE UMETNOSTI
Glavni grad Namibije, Vindhuk, i Nacionalna umetnička galerija Namibije koja se u njemu nalazi je od Beograda i Muzeja afričke umetnosti udaljen gotovo 7500 kilometara. Kroz igru rečima popularnog muzičkog stiha ideja je prikazati sažimanje i uklanjanje udaljenosti kulture, umetnosti i načina života ove južnoafričke zemlje koje je ponudila izložba Reflect.
Reflect – Namibija 30 godina nakon oslobođenja je izložba savremenih namibijskih umetnika i umetnica održana u periodu novembar 2020 – mart 2021. u Muzeju afričke umetnosti u Beogradu (MAU), a realizovana u saradnji sa Nacionalnom umetničkom galerijom Namibije (NAGN). Reč je o međunarodnom i međuinstitucionalnom projektu zahvaljujući kome je tim MAU imao priliku da ostvari dvonedeljni studijski boravak tokom februara 2020. u Vindhuku, glavnom gradu ove zemlje i da zajedno sa timom NAGN napravi selekciju umetničkih radova za potrebe organizacije izložbe Reflect. Dogovor o ovom projektu postignut je tokom 2019. godine kada su koleginice iz NAGN bile počasne gošće Afro festivala u Beogradu. Zajednički rad na kreiranju izložbe, celokupni studijski boravak u Vindhuku koji je podrazumevao upoznavanje sa namibijskom savremenom umetničkom scenom, vindhuškim muzejima i galerijama, arhitekturom, duhom mesta, lokalitetima na severu zemlje poput Namibijske pustinje i njenih dina, kulturno-istorijskog spomenika praistorijskog slikarstva Špickof, luke Svakopmund, kao i razgovore sa umetnicima čiji su radovi deo izložbe, čitav projekat obeležili su jednim muzejski drugačijim, neposrednijim i istraživačkim pristupom. Korpus radova odabran za izložbu pristigao je na javni poziv NAGN i ima za cilj da pokaže stav i mišljenje namibijskih umetnika i umetnica povodom današnjeg života u Namibiji kao jednoj od poslednjih kolonija na afričkom konitnentu koja je oslobođenje stekla 21. marta 1990. godine. Usled pandemije koronavirusa i epidemioloških mera zaštite, izložba Reflect koja obeležava tridesetogodišnjicu nezavisnosti u maloj sali MAU otvorena je sa malim zakašnjenjem, 5. novembra 2020. godine. U okviru izložbe predstavljeni su radovi 21 umetnika i 2 umetnička udruženja, a zahvaljujući akvizicijama MAU za 2020. godinu za stalnu muzejsku kolekciju sa te izložbe otkupljeno je 5 radova.
Projekat je značajan iz više razloga: izložbom Reflect projekat u okviru MAU izložbenih delatnosti prvi put predstavlja namibijsku umetnost. S obzirom na to da je reč o savremenoj umetnosti, i da je većina predstavljenih radova nastala u prethodnih par godina, projekat osnažuje jednu od misija MAU koja je upućena na istraživanje savremenih kulturnih fenomena na afričkom kontinentu čime se baštini izvankolonijalni, nesvrstani, prijateljski odnos prema narodima i zemljama Afrike, upisan u samo osnivanje ovog beogradskog muzeja. Značaj projekta sadržan je i u realizaciji međuinstitucionalne i međunarodne saradnje sa NAGN, koju je inicirala porodica Bošković (počasni konzul Namibije u Srbiji gdin Vasilije Bošković i gospođa Draga Bošković).
U pogledu muzejskog rada „iznutra” ovaj projekat predstavlja važan iskorak jer je reč o ostvarenoj mogućnosti da se savremeni umetnički fenomeni sagledaju i van muzejskih zidina, „na licu mesta”, kao i da se zahvaljujući studijskom boravku i razgovoru sa namibijskim umetnicima doprinese jednoj izrazito kontekstualnoj analizi umetničkog dela. Projekat je značajan i zato što je nakon njegove realizacije stalna MAU kolekcija uvećana za 5 autorskih, savremenih umetničkih radova, ali i za nekoliko upotrebnih namibijskih predmeta otkupljenih tokom studijskog boravka. U skadu sa antikolonijalnim i postkolonijalnim načinima razmišljanja koje MAU teži da svojim delatnostima ostvari, projekat je bitan jer uključuje glas namibijskih kustoskinja, a interpretaciju umetničkih dela zasniva na pojedinačnim stejtmentima umetnika u nameri da u maloj sali MAU rekreira jedinstveni pogled na namibijsku kulturu sećanja i zaboravljanja, na refleksije istorije i reflekse sadašnjice, kao i na brige, nade i misli upućene namibijskoj budućnosti.
Narodni muzej u Smederevskoj Palanci je, u toku 2020. godine uprkos epidemiološkim ograničenjima, imao bogatu izložbenu aktivnost. Pored dvanaest izložbi u Galeriji, Muzej je imao i četiri veće izložbe od kojih je jedna gostujuća: „Vreme, usud i tajna“, „Između stvarnosti i vizije: žanr slikarstvo Save Šumanovića“ (gostujuća), „Mrtva priroda – iz kolekcije NMSP“ i vraćena postavka arheološke izložbe „Mesta na kojima smo ranije bili“ nastale u okviru manifestacije povodom pedeset godina od početka istraživanja lokaliteta na Medvednjaku i u Selevcu.
Vreme, usud i tajna: istorija srpskog časovničarstva“ nastala je kao rezultat dugogodišnjeg istraživanja i proučavanja istorije časomerja. Autori objašnjavaju tok istorije merenja vremena zastupajući ideju da je vreme neuhvatljivi gospodar materijalnog sveta.
Dalje proučavanje postojećih časovnika dovelo bi do izrade njihovih modela koji bi se izložili u Muzeju časovničarstva, čije osnivanje autori smatraju neophodnim. Predviđena su i gostovanja u drugim mestima Srbije kada to uslovi dozvole.
VREME, USUD I TAJNA: ISTORIJA SRPSKOG ČASOMERJA
Autori:
Dušan Milovanović, Želimir Stefanović
NARODNI MUZEJ U SMEDEREVSKOJ PALANCI
Povodom 60 godina od osnivanja MNMU, početka rekonstrukcije zgrade Muzeja naivne i marginalne umetnosti i dogradnje modernog aneksa, ali i pandemije Covid-19, MNMU u 2020. godini počev od 23. marta kontinuirano priređuje onlajn prezentacije na internet platformama Fejsbuk i Instagram.
U periodu od marta do kraja decembra 2020. godine ukupno je objavljeno 15 onlajn izložbi raznovrsnog sadržaja, čime je intenziviran virtuelan vid komunikacije sa publikom. Na kreativan, dokumentaran način, ove izložbe govore o uspešnom radu i razvoju Muzeja kroz šest decenija, prikazuju retrospektive održanih salona, bijenala i trijenala kao i likovnih kolonija u organizaciji MNMU, prezentuju rad domaćih i inostranih umetnika svih generacija, upoznavajući internet publiku sa njihovim ostvarenjima.
U cilju ostvarivanja originalnosti i sveobuhvatnosti onoga što smo nastojali da prikažemo u okviru naše onlajn Laboratorije kreativnosti, spontano su se nametnuli ciklusi poput „60 godina sa vama”, „Samouki vizionari – klasici”, „Pola veka slikarstva”, „MNMU manifestacije” itd.
Putem onlajn izložbi posetioci naših profila bili su u prilici da pogledaju i upoznaju se sa do sada neobjavljivanim dokumentarnim fotografijama iz naše arhive, reprodukcijama dela iz naše kolekcije, kao i vizuelnim razvojem i raznolikošću naše bogate izdavačke delatnosti.
Muzej naivne i marginalne umetnosti u 2020. godini odlazi korak dalje u prezentovanju svog likovnog fonda i izdavačke delatnosti, intenzivirajući virtuelan vid komunikacije sa publikom putem kreiranja svojevrsnih onlajn izložbi na dominantnim internet mrežama današnjice Fejsbuk i Instagram.
Šest decenija delovanja MNMU kao laboratorije kreativnosti podstakao nas je u kreiranju ciklusa od 15 onlajn izložbi na našim Fejsbuk i Instagram profilima, putem kojih smo proputovali kroz sve najznačajnije događaje, ličnosti, dela vezana za hronologiju razvoja našeg muzeja, najznačajnijih umetnika i njihovih dela iz likovne zbirke MNMU.
SERIJAL ONLAJN IZLOŽBI MNMU JAGODINA - LABORATORIJA KREATIVNOSTI
Autorke:
Nina Krstić, Ivana Jovanović, Nina Ljubomirović, Jelena Jovanović
MUZEJ NAIVNE I MARGINALNE UMETNOSTI JAGODINA
-
Promocija romana australijskog muzičara i pisca Nika Kejva „I magarica ugleda anđela“ uz učestvovanje Nine Guglete, direktorke izdavačke kuće Areté
-
Nastup muzičkog dua Guštenica
-
„Kako bubanj kaže“ – promocija bubnjarskog priručnika Gorana Evetovića
-
Autorsko veče pijaniste Pavla Zvekića uz projekciju filma „Čovek sa filmskom kamerom“(1929.) u režiji Dzige Vertova.
-
Projekcija dokumentarnog filma Đorđa Kadijevića „Tito i umetnost“ uz razgovor sa politikologom Lukom Vučincem.
Popularna kultura je tokom prošlih decenija imala integrišuću ulogu u svakodnevnom životu građana Subotice. Od vremena naseljavanja etnički i konfesionalno raznorodnog stanovništva, do raznih migracija tokom i nakon ratova, grad je neprestano pokušavao, sa više ili manje uspeha, da se reintegriše u funkcionalnu zajednicu. U međuvremenu, savremeni kulturni trendovi, koji su zahvaljujući razvoju tehnologije i komunikacijskih mreža postali dostupni sve širem sloju stanovništva, vršili su uticaj na mlađe naraštaje. Dostupnost savremene literature, novi umetnički pravci i konačno novi mediji kao što su film, radio i televizija imali su globalni uticaj na kulturni identitet čitavih generacija.
Ideja za izložbu „LP – Istorija gramofona i zlatno doba ploča“ podudarila se sa značajnim datumima poput 100 godina od završetka Prvog svetskog rata i stvaranja Jugoslavije (1918.), ali i pet decenija od revolucionarne 1968. godine. Sa muzeološkog aspekta značaj izložbe sagledan je kao mogućnost da se u okviru Gradskog muzeja formira zbirka pod nazivom Popularna kultura 20. veka. Budući da je izložba finansijsku podršku dobila 2019. godine, priča se dotakla i dva globalna kulturna spektakla iz 1969. godine – sletanje Apola 11 na mesec i koncerta u Vudstoku.
Posebnu motivaciju za organizovanje što više pratećih programa u vidu promocija knjiga, koncerata, projekcija filmova i predavanja (koji su zbog pandemije nažalost bili redukovani) predstavljao je rezultat istraživanja koje je sproveo Fakultet dramskih umetnosti po kojem mlađa populacija u 91,5% slučajeva uopšte ne posećuje ustanove kulture.
Sve u svemu, misao vodilju izložbe možemo da shvatimo i kao autorkinu težnju da kroz projekat „LP – Istorija gramofona i zlatno doba ploča“ definiše jedan od zajedničkih kulturnih imenitelja građanskog života Subotice. U multietničkoj, multilingvalnoj i multikonfesionalnoj sredini takvi projekti mogu da doprinesu jačanju društvene kohezije i podsticanju interkulturalnog dijaloga.
LP - ISTORIJA GRAMOFONA I ZLATNO DOBA PLOČA
Autorka:
Viktorija Šimon Vuletić
GRADSKI MUZEJ SUBOTICA
Objavljen je katalog zbirke koji obuhvata tri autorska teksta kojim je po prvi put reprezentativna kolekcija gramofonskih ploča Pavla Beljanskog od šelaka na 78 i 80 obrtaja iz perioda između dva svetska rata valorizovana s muzejskog i muzikološkog apsekta, uz osnovne kataloške podatke predmeta koje obuhvata. Realizovana je izložba na kojoj je po prvi put u celosti publici predstavljena ova ne toliko poznata kolekcija Spomen-zbirke. Prateći program je obuhvatio predavanja za različite starosne grupe, koncerte klasične muzike mladih izvođača, uz umrežavanje sa drugim projektima. Aktivnosti su promovisane kroz mejling liste, medije, društvene mreže, novi sajt Spomen-zbirke i komuniciran je s različitim grupama publike.
Projektom je prvi put valorizovan i javnosti predstavljen u celosti ne velik po obimu, ali kulturološki značajan segment baštine koju čuva Spomen-zbirka Pavla Beljanskog. „Muzički intermeco“ je kao svojevrsni muzejsko-muzikološki eksperiment istakao važnost interdisciplinarnog pristupa u proučavanju baštine, razmatrajući ploču kao medij u kontekstu vremena, kompozitore i izvođače zastupljene u kolekciji, te samog Beljanskog kao pasioniranog ljubitelja klasične muzike. Kolekcija obuhvata reprezentativna izdanja klasične muzike na pločama od šelaka kompanija „Kolumbija“ (Columbia Records), „Hiz masters vojs“ (His Master’s Voice), „Pate“ (Pathé), „Polidor“ (Polydor). Na više od devedeset snimaka za slušanje na brzinama od 78 i 80 obrtaja u minuti, sačuvana su različita dela čuvenih kompozitora, od kojih su pojedina po prvi put registrovana upravo na snimcima koji se nalaze u zbirci.
Zahvaljujući kolekciji gramofonskih ploča, saznajemo više o diplomatskim boravcima Pavla Beljanskog u inostranstvu, gde ga je kolekcionarska strast vodila i ka reprezentativnim prodavnicama ploča u Kraljevini Jugoslaviji, Francuskoj i Italiji, ali i o muzičkoj industriji u periodu između dva svetska rata. Komunikacija ovih saznanja sa različitom publikom doprinosi popularizaciji baštine, a sagledavanjem od strane stručne i šire javnosti, podstiču se nova istraživanja i interpretacije, ne samo privatnih života, već i istorije muzike i grafičke umetnosti, kao i komparativni uvidi u kulturu prve polovine 20. veka.
MUZIČKI INTERMECO - KOLEKCIJA GRAMOFONSKIH PLOČA PAVLA BELJANKOG
Autorka:
Jasmina Jakšić Subić
SPOMEN ZBIRKA PAVLA BELJANSKOG
LA DISCOTECA IDEALE!
PRIČE IZ DEPOA
Autori:
Ivana Arađan, Dejan Vorgić
NARODNI MUZEJ ZRENJANIN
Muzej je jedna velika pričaonica, samo je potrebno osluškivati.
Izložba predstavlja prikaz odabranih predmeta iz svih odeljenja i zbirki unutar Narodnog muzeja Zrenjanin koji su retko izlagani (ili gotovo nikada) na tematskim izložbama i nisu uvršteni u stalnu postavku Muzeja. Kroz 9 zasebnih kamernih postavki predstavili su se Prirodnjačko, Arheološko, Etnološko, Istorijsko (zbirke starije, novije i istorije sporta) i Umetničko odeljenje (zbirke primenjene i likovne umetnosti), kao i Zbirka stare i retke knjige, koja se čuva u okviru Specijalne muzejske biblioteke. Izložba je realizovana u saradnji pomenutih odeljenja, uz podršku Fotografskog odeljenja, Konzervatorsko-restauratorske, Tehničke i Pedagoško-informativne službe i saradnju informatičara. Cilj izložbe bio je da se predstavi celokupan rad muzejskih službi i odeljenja, i pored stalne postavke koja prezentuje najznačajnije, najreprezentativnije eksponate iz raznih oblasti zavičajnog nasleđa, publika stekne uvid i u bogate fondove koji nisu dostupni javnosti, a čuvaju se unutar muzejskih depoa. Sastavni deo izložbe bila je i video prezentacija sa fotografijama depoa odeljenja i zbirki, kako bi publika dobila uvid u manje vidljiv način smeštaja muzejskih predmeta unutar institucije.
Autori izložbe su kustosi pomenutih odeljenja, dok je inicijator bila direktorica Jelena Gvozdenac Martinov.
Izložba je nastala kao spontana reakcija na ukidanje vanrednog stanja i u njenoj realizaciji učestvovali su svi kustosi Muzeja, što je svojevrsni kuriozitet i nije se desio u Narodnom muzeju Zrenjanin od pedesetih godina kada je sličnim pristupom realizovana izložba Zrenjanin kroz vekove.
Sličan koncept i princip primenio je i Muzej primenjene umetnosti u Beču izvlačeći zaboravljene i retko izlagane predmete iz depoa u okviru izložbe Drsko i slobodno u decembru 2020. godine, što je dokaz da je projekat Narodnog muzeja Zrenjanin adekvatan i savremen odgovor na opštu društvenu situaciju.
Izložbi su prethodile video prezentacije pojedinih izloženih predmeta koje su plasirane preko platforme Ju Tjub, čime je digitalizovan i virtuelno predstavljen deo muzejske građe. Realizacija video prezentacija poverena je kustosu Dejan Vorgiću i ona je nastavljena i tokom trajanja izložbe u saradnji sa drugim kolegama (kustosima). Ovim putem digitalizovano je 11 predmeta iz zbirki Narodnog muzeja Zrenjanin.
Jedan od kurioziteta izložbe Priče iz depoa jeste i taj da je izložba u potpunosti realizovana bez novčanih sredstava i u relativno kratkom roku od tri nedelje. Ovaj nedostatak je kustosima, konzervatorima i tehničkom osoblju na neki način pružio mogućnost da samoj realizaciji priđu na kreativniji i inovativniji način. Izložba je tako aktuelizovala pomalo zaboravljen odnos čoveka prema muzejskom predmetu u današnjoj muzeologiji, jer smo sve više svedoci izložbi u vidu skupih, štampanih i virtuelnih prezentacija sa malim brojem izloženih kulturnih dobara.
NAŠA SUGRAĐANKA KRALJICA DRAGA: IZMEĐU SLAVE I ANATEME
Autori:
Aleksandar Marušić, Ana Ranković
MUZEJ RUDNIČKO-TAKOVSKOG KRAJA
Koliko se gradova može podičiti da je u njima rođena kraljica? Svakako ne mnogo.
Navikli smo da Muzej rudničko-takovskog kraja menja poglede na određene teme, tako da su kustosi Ana Ranković i Aleksandar Marušić ovom izložbom upotpunili priču o životu naše kraljice i otvorili put nekim drugačijim tumačenjima.
1. Završetak istraživanja, prikupljanja materijala, dokumentovanja i analiziranja podataka vezanih za život kraljice Drage Obrenović i istorije njenog vremena, iz širokog spektra domaćih i inostranih izvora: arhivska i muzeološka građa, objavljena istoriografska dela, serijske publikacije...
2.Obrada podataka, pisanje tekstova za katalog, odabir vizuelnog materijala za izložbene panoe
3. Organizacija pozajmice eksponata za izložbu
4. Osmišljavanje i kreiranje vizuelnog identiteta izložbe
5. Likovno-grafička obrada tekstova i fotografija za katalog i štampa kataloga
6. Likovno-grafička obrada izložbenih panoa
i štampa izložbenih panoa
7. Realizacija izložbe koja predviđa ekskluzivnu prezentaciju retkih predmeta kraljice Drage sačuvanih u javnom i privatnom vlasništvu i drugih eksponata, koji zajedno sa detaljnim izložbenim panoima, rasvetljavaju život srpske kraljice.
Muzej rudničko-takovskog kraja posvetio je pažnju znamenitoj sugrađanki, unuci Nikole Milićevića Lunjevice, otmenoj i obrazovanoj a nepravedno skrajnutoj i ozloglašenoj, kraljici Dragi, koja je promenila srpsku istorijsku scenu. Kao nemi posmatrači istorije, naš zadatak bio je kao i uvek da predstavimo činjenice, a to su ovog puta postavkom i izložbenim katalogom učinili viši kustosi Ana Ranković i Aleksandar Marušić, predstavivši sve ono zbog čega je Draga Obrenović bila i jeste, jedna od najpoznatijih evropskih vladarki – njeno poreklo i mladost, ulazak u dvorsku službu kraljice Natalije, udaja za kralja, sa posebnim akcentom na tužan istorijski momenat Majskog prevrata.
Ova izložba je prilika da kroz 234 izložbene jedinice, zavičajni pogled usmerimo ka opštem - na srpsku istoriju i vladarsku dinastiju Obrenović. Odgovoran i zahtevan zadatak rada na biografskoj izložbi o kraljici Dragi Obrenović proširio je istraživačke vidike a u tome su autorima pomogle mnogobrojne ustanove: Istorijski muzej Srbije, Muzej primenjene umetnosti, Muzej grada Beograda, Galerija Matice srpske, Narodni muzej Kragujevac, Narodni muzej Kraljevo, Narodna biblioteka Srbije, Biblioteka grada Beograda, Arhiv Srbije, Istorijski arhiv Šumadije, Istorijski arhiv Beograda, Međuopštinski istorijski arhiv Čačak, kao i Manastir Vraćevšnica. Kako je Muzej rudničko-takovskog kraja usmeren na istraživanje i prezentovanje bogate prošlosti rudničko-takovskog kraja, taj cilj je ispunjen.
VLADAN ĐORĐEVIĆ: PORTRET NEUMORNOG STVARAOCA
Autori:
Jelena Jovanović Simić
SRPSKA AKADEMIJA NAUKA I UMETNOSTI
Izložba Vladan Đorđević: portret neumornog stvaraoca bila je sastavni deo projekta Srpske akademije nauka i umetnosti pod nazivom Godina Vladana Đorđevića kojim je planirano održavanje naučnog skupa o životu i delu akademika Vladana Đorđevića, kao i objavljivanje zbornika radova i Đorđevićevih memoara. Projekat je bio peti u nizu koje SANU od 2016. realizuje u cilju predstavljanja života i dela svojih preminulih članova. Nizom manifestacija, u toku po jedne kalendarske godine, do sada su obeležene godišnjice rođenja Jovana Cvijića (2016), Stojana Novakovića (2017), Mihaila Petrovića Alasa (2018) i Slobodana Jovanovića (2019). U plejadi istaknutih ličnosti, Vladan Đorđević (1844 –1930) najmanje je poznat široj javnosti i pored činjenice da je bio jedna od najistaknutijih ličnosti kulturnog, naučnog i političkog života u Srbiji 19. veka. Upravo iz tih razloga razvijena je monografska izložba koja sadržajem i dizajnom poziva posetioce da otkriju ovog zaboravljenog neumornog stvaraoca. U cilju dodatne interpretacije i oživljavanja sećanja na Vladana Đorđevića priređen je katalog, snimljen petnaestominutni dokumentarni film i dizajniran zvuk koji je kao audio ”zavesa” dopunio vizuelno predstavljene sadržaje.
Vladan Đorđević je svojom profesionalnom, političkom i kulturnom delatnošću, svojim postignućima, književnim radom i ličnom harizmom obeležio vreme u kojem je živeo. Po obrazovanju lekar, u oblasti zdravstva i medicine ostvario je značajna dela – reformisao je građansku i vojnu zdravstvenu službu, osnovao tri udruženja – Srpsko lekarsko društvo, Crveni krst Srbije i Prvo beogradsko društvo za gimnastiku i borenje, pokrenuo i uređivao prve medicinske časopise i započeo komunalno uređenje Beograda. U književnosti se iskazao kao pisac, dramaturg, prevodilac i urednik. Bio je gradonačelnik Beograda (1884–1885), ministar prosvete i crkvenih dela i zastupnik ministra narodne privrede (1888–1889), kraljevski poslanik u Atini (1891–1894) i Carigradu (1894–1897) i predsednik vlade i ministar inostranih dela (1897–1900). Kao prvi čovek Vlade u vreme ličnog režima kralja Aleksandra Obrenovića, koji su obeležili ograničenja političkih sloboda i progoni političkih protivnika, Vladan Đorđević je poneo teret njegove nepopularnosti. Loša reputacija koju je tada stekao negativno je uticala na mnoge ocene sveukupnog njegovog dela i u velikoj meri je doprinela potiskivanju ličnosti i zasluga Vladana Đorđevića iz kulturnog sećanja srpskog naroda.
Autorka izložbe dr Jelena Jovanović Simić uspela je da posle više godina istraživanja prikupi svedočanstva o Đorđevićevom životu i radu koja se čuvaju u arhivskim, muzejskim i bibliotečkim ustanovama i u privatnim kolekcijama i prvi put ih predstavi javnosti zahvaljujući pozajmicama 12 ustanova kulture iz Srbije i iz inostranstva i četiri privatna kolekcionara. Izložba je kreirana s ciljem da Đorđevićevu delatnost prikaže u kontekstu istorijskih događaja i vremena u kome je živeo, kao i da doprinese revalorizaciji njegovog rada i postignuća i obezbedi trajno prisustvo ličnosti i dela Vladana Đorđevića u kulturnom pamćenju srpskog naroda.
U interpretaciji života i stvaralaštva ovog zaboravljenog velikana, osim po prvi put prikazane arhivske građe i muzejskih predmeta, korišćeni su i drugi mediji - namenski snimljen dokumentarni film, koji je u sebi sadržao interesantne animirane i igrane segmente i autorska muzika koja je koristeći različite zvukove, poput ispisivanja mastila perom po hartiji stvarala osećaj Đorđevićeve, gotovo fizičke prisutnosti. Značajan segment izložbe čini nesvakidašnje usklađen dizajn koji je kobinujući vremenske lente, mikro ambijentalne celine i zidne novine u isto vreme uspešno predstavio izuzetno veliku količinu materijala i jasno odvojio segmente koji su omogućili posetiocima da se jednostavno kreću kroz izložbu i da lako usvoje najznačajnije poruke.
U periodu od 3. novembra do 13. decembra 2020. godine izložbu je videlo oko 4.500 posetilaca u periodu kada su izuzetno ograničavajuće epidemiološke mere bile na snazi. U nemogućnosti da se u Galeriji odvija autorsko vođenje, ono je snimljeno i za sve zainteresovane bilo je dostupno na internet prezentaciji SANU.
KRAJ DRUGOG SVETSKOG RATA, 75 GODINA KASNIJE
Autori:
Radovan Cukić, Marija Đorgović, Aleksandra Momčilović Jovanović, Veselinka Kastratović Ristić, Jovana Nedeljković, Milica Tomić, Sara Sopić
MUZEJ JUGOSLAVIJE
Ideja programa, koji je Muzej Jugoslavije pokrenuo povodom 75 godina od kraja Drugog svetskog rata, bila je preispitivanje pojedinih (problemskih) pitanja u vezi sa ovom temom, ali i pozicije antifašističkog nasleđa u društvenom pamćenju i oficijelnom narativu. Program je tretirao nekoliko ključnih pojmova koji se vezuju za završetak Drugog svetskog rata, kao što su pobeda, antifašizam, revolucionarnost, ujedno razmatrajući i transformacije u društvu koje je novi političko-ideološki okvir generisao.
Izložbe:
• Okosnicu programa činila je izložba dokumentarnih fotografija TANJUG javlja: Rat je završen, nastalih radom foto-reportera TANJUG-a u periodu od oktobra 1944. do kraja 1945. godine. Ovaj materijal neprocenjive istorijske vrednosti, tek nedavno registrovan kao celina u okviru obimne foto-građe koju Muzej baštini i potom detaljno obrađen i digitalizovan, prvi put je ovom prilikom bio prikazan javnosti. Interpretacije različitih istraživača predstavljene kroz video-snimke u okviru postavke, dodatno su osvetlile neke od ključnih događaja i fenomena iz perioda pred sâm kraj Rata. Izložbu je pratio katalog na srpskom i engleskom jeziku.
• Preispitivanje nasleđa Drugog svetskog rata na osnovu materijala iz fonda oživljeno je i u okviru izložbe Muzejska laboratorija (stalna postavka Muzeja), koja kroz prizmu višestrukih interpretacija razmatra nasleđene kolekcije Muzeja revolucije naroda i narodnosti Jugoslavije i Memorijalnog centra Josip Broz Tito. Za ovu priliku, intervencijama kustosa Muzeja, bili su markirani eksponati relevantni u kontekstu kraja Drugog svetskog rata.
Edukativni i animacioni programi:
• Dve onlajn diskusije Smrt fašizmu? i Sloboda narodu! u okviru redovnog programa Razgovori o Jugoslaviji;
• Predstava Doći će partizani opet u okviru redovnog programa Leto u muzeju;
• Onlajn vođenje kroz intervencije na stalnoj postavci Muzeja;
• Autorska vođenja kroz izložbu TANJUG javlja: Rat je završen;
Sajt i društvene mreže:
• Kampanja na društvenim mrežama u vidu kratkih video-zapisa/odgovora na pitanje: Kada se kaže kraj Drugog svetskog rata u Jugoslaviji, na šta prvo pomislite? I zašto?
• Serija blog objava kustosa Muzeja;
• Promocija fotografskog materijala izloženog na izložbi TANJUG javlja: Rat je završen u vidu kratkih objava;
Paralelno s programima tekla je obrada, zaštita i kategorizacija delova zbirki u vezi sa temom.
U politici razvoja i svakodnevnoj praksi Muzeja Jugoslavije uveden je termin strateška tema, koji obezbeđuje usmerenost i čvršću povezanost različitih muzejskih delatnosti. To znači da se istraživanje, obrada predmeta, programska delatnost i komunikacija kroz različite medije povezuju i usaglašavaju u jedinstvenu širu platformu. U skladu sa tim, pristupilo se obeležavanju 75 godina od kraja Drugog svetskog rata, kao pilot-poduhvatu koji je obuhvatio sinhronizovane akcije u različitim muzejskim i opštim medijima komunikacije (tematska izložba, intervencije na stalnoj postavci, različiti govorni, edukativni i animacioni programi, sadržaji komunicirani preko muzejskog sajta i društvenih mreža).
Pored pomenute izložbe fotografija iz kolekcije Muzeja (TANJUG javlja: Rat je završen), kojom je trenutak završetka rata bio tretiran u istorijskoj sadašnjosti (interpretacija je bila okrenuta konkretnom istorijskom trenutku i bio je razmatran u tim okvirima), sâm program obuhvatao je i sećanja na kraj Rata, kao i institucionalizaciju i muzealizaciju ove teme (u okviru stalne postavke Muzeja), ali i reartikulaciju ovih pojmova i tema danas (govorni, edukativni i animacioni programi).
TEATAR U MUZEJU
DOM JEVREMA GRUJIĆA
Autorke:
Branislava Conić, Dr Gordana Bekčić,
Dr Vjera Mujović
MUZEJ DOM JEVREMA GRUJIĆA
Muzejski teatar u Doma Jevrema Grujića Oživljavam i ne zaboravljam
Kako bismo dodatno obogatili muzejske sadržaje Doma Jevrema Grujića i učinili ih atraktivnijim i prijemčivijim za publiku, a u isto vreme „oživeli“ prošlost i manje poznate istorijske činjenice, odlučili smo se za unošenje elemenata teatra u muzejske programe.
Projekat Teatar u Domu Jevrema Grujića, pokrenut je 2019. godine, a svoj pun kapacitet je postigao tokom turbulentne 2020. godine kada su na muzejski repertoar postavljena 3 dramska programa, samo 3 meseca pre početka pandemije, koliko je bilo dovoljno da ih publika sa oduševljenjem prihvati.
Dom Jevrema Grujića na svom stalnom repertoaru ima sledeće dramske programe:
1. Čajanka sa kraljicom Natalijom, interaktivni muzejski program gde kustoskinja, istoričarka umetnosti Nevena Ostojić u ulozi kraljice Natalije Obrenović posetioce vodi kroz muzejsku postavku Doma Jevrema Grujića, a zatim se za sve prisutne upriliči čajanka po „kraljevskom protokolu“ uz degustiranje omiljene čokoladne torte ove srpske kraljice, tokom koje imaju priliku da čuju njenu životnu priču.
Portret kraljice Natalije, čuvenog Steve Todorovića koji se nalazi u stalnoj postavci Doma Jevrema Grujića jeste muza i zaštitni znak našeg Doma, zbog čega je upravo ova srpska kraljica, čiji je humanitarni rad i doprinos našem narodu malo poznat u javnosti, odabrana za glavnu protagonistkinju Čajanke.
Čajanka se izvodi svake nedelje za maksimalno 15 posetilaca.
Na redovnom mesečnom repertoaru, postavljene su i dve muzejske predstave:
2. Mala crna haljina: priča o životu, ljubavima, čežnjama i avanturama najveće modne ikone 20. veka - Koko Šanel!
Odigrana preko 10 puta u Domu Jevrema Grujića tokom 2020 godine, a gostovala u Parizu, Moskvi, Kotoru, Podgorici, Herceg Novom, Velikoj Plani, Pančevu, Kladovu ...
U glavnim ulogama igraju Rada Đuričin i Vjera Mujović.
Koko Šanel je odabrana kao jedna od najčuvenijih inovatorki u saveremenoj svetskoj istoriji, a čija lična priča, koja se krije iza planetarnog uspeha, nije dovoljno poznata.
3. Dve žene i jedan rat, predstava o prijateljskom odnosu dva naroda, srpskog i američkog tokom Velikog rata, najkritičnijeg perioda naše istorije, a koja se ogleda kroz sudbinu dveju žena, koje su višegodišnjim, strastvenim zalaganjem za Srbiju širile diplomatsku misiju širom sveta.
Jedna je Amerikanka - Mabel Danlop Gordon Grujić, udata za srpskog diplomatu, Slavka Grujića (sina Jevrema Grujića), a druga Srpkinja - Jelena Lozanić, kasnije udata za najvećeg američkog dobrotvora srpskog naroda Džona Frotingama. Obe imaju dve domovine - Srbiju i Ameriku.
One su pravi primer zaboravljenih srpskih heroina, potisnute u tišinu i zaborav, što nas je podstaklo da ih ponovo oživimo u našem sećanju.
Sudbine i zaboravljene priče dve nepokolebljive i odvažne dobrotvorke srpskog naroda – Mabel i Jelene, verno dočaravaju glumice Vjera Mujović u ulozi Mabel Grujić i Marija Bergam kao Jelena Lozanić. U ulozi batlera Džejmsa, igra Petar Milićević. Predstava je rađena po tekstu Jelene Kajgo i u režiji Aleka Conića.
Zbog svog snažnog humanitarnog rada, Mabel Grujić, je svetska štampa prozvala srpskom Jovankom Orleankom. Prepričavalo se kako je okupila i ujedinila američke dame iz visokog društva da pletu vunene čarape za srpske vojnike na frontu i sa svojim usvojenim narodom prešla Albaniju, tokom čega je zauvek izgubila šansu za potomstvom. Zajedno sa Mihajlom Pupinom gradila je domove za napuštenu srpsku siročad i mobilisala američke lekare da dođu u Srbiju i pomažu svojim kolegama u bolnicama. Njenom predavanju o stradanju srpskog naroda na Univerzitetu Prinston prisustvovalo je preko 4 000 studenata, kao i tadašnji predsednik Univerziteta - Vudro Vilson, koji postaje njen veliki prijatelj.
Jedna od najvećih zasluga ovog srpsko-američkog para, Mabel i Slavka Grujića, jeste animacija Karnegi fondacije da uputi novac - tadašnjih 100 000 dolara, za izgradnju Univerzitetske biblioteke u Beogradu, što će ostati jedan od njihovih najvećih doprinosa. Sa druge strane - Jelena Lozanić, ćerka prvog rektora beogradskog univerziteta, Sime Lozanića bila je veliki borac za ženska prava, a tokom rata dobrovoljna bolničarka koja se brinula o ratnoj siročadi. Kao predstavnica jugoslovenskog Crvenog krsta, tokom rata, od 1915. do 1920. godine, odlazi u veliku humanitarnu misiju u Ameriku gde sakuplja novac za srpsku vojsku i iznemogao narod. Poput Mabel i ona je pokretala radionice u kojima su Amerikanke i Kanađanke šile zavoje i odeću za srpske vojnike, gostovala na brojnim univerzitetima i držala predavanja širom Amerike.
Upravo tamo upoznaje svoju najveću ljubav - Džona Frotingama, koji je već uveliko zaražen ljubavlju prema Srbiji u kojoj je proveo najlepše godine tokom kojih je othranio preko 600 dece iz Vranja i okoline. Ovaj zaboravljeni američki dobrotvor je poklonio Srbiji u vidu donacija iznos od čak četiri državna budžeta naše zemlje iz 1915. godine!
Predstava „Dve žene i jedan rat“, izvedena je preko 15 puta u DJG, a tokom 2020. gostovala je u Banatu, Zubinom Potoku i Baru.
Obe predstave su postavljene u salonima Doma Jevrema Grujića - jedna priča vezuje se direktno za istoriju ovog Muzeja, ličnost koja je deo Doma Jevrema Grujića, dok se drugom kroz ambijent istorijske kuće dočarava atmosfera pariskog hotela Ric u kome se odvija radnja.
Tokom 2020. godine, pored gostovanja i izvođenja u Domu Jevrema Grujića, kada je to bilo moguće zbog pandemije virusa COVID-19, predstave su snimljene, titlovane na engleski i francuski jezik i dostupne za online gledanje.
Na ovaj način Muzejski teatar DJG povećao je domet komuniciranja svojih vrednosti, poruka i koncepata javnosti širom sveta.
Prema analizi i statističkim podacima predstave su online pogledane pored Srbije i u:
• Sjedinjenim Američkih državama - najviše u Čikagu, Arlingtonu, Vašingtonu, Vinčesteru, Milvokiju, Sijetlu, Vičiti….
• Evropi – u gradovima Francuske, Švedske, Norveške, Nemačke, Austrije, Švajcarske, Velike Britanije, Slovenije i Italije.
Paralelno sa online sadržajem, predstave su se tokom cele godine igrale i za publiku u samom muzeju, ali prilagođene epidemiološkim merama i za duplo manji broj gledalaca – 20 umesto 40.
Kao novi oblik prezentacije svojih sadržaja, Teatar u Muzeju Doma Jevrema Grujića jeste efektivan način oživljavanja istorije i promocije kulture, korišćenjem dramskih i pozorišnih tehnika u muzejskom okruženju.
Predstave repertoara DJG na dinamičan i zabavan način obrazuju svoju publiku i stvaraju doživljaj koji se pamti, a samim tim pamte se i važne teme koje se kroz njih obrađuju.
Predstave se bave položajem žena u vreme velikih svetskih previranja, ratova, revolucija, borbi za socijalnu jednakost:
• Koko Šanel je oslobodila ženu korseta, skratila haljine i visoke potpetice, kako bi žena mogla da radi i odlučuje o svojoj sudbini.
• Nevidljive heroine Velikog rata - Mabel Grujić i Jelena Lozanić, dale su nesebičan doprinos uspostavljanju veza između Srbije i Amerike u Prvom svetskom ratu, širile svest o pomoći Srbiji i prikupile neke od najvećih donacija u istoriji naše zemlje, rizikujući sve što su imale u životu.
• Kraljica Natalija Obrenović, velika zaboravljena humanitarka, ceo svoj imetak je zaveštala Beogradskom Univerzitetu, a poznato je da je uvela brojne novine sa evropskih na srpski dvor i utcala na promenu stila življenja u srpskoj prestonici
Ističe se stvaralaštvo i uticaj jakih žena koje su višegodišnjim zagovaranjem, lobiranjem i promocijom kreirale, svaka za sebe, specifičan „ženski rukopis“.
Teatar u muzeju DJG neguje kulturu sećanja, jača kulturnu povezanost naše zemlje sa svetom, vidljivost nasleđa, tradicije i baštine Srbije, kao i sposobnosti da se na kreativan i aktuelan način predstavimo relevantnim međunarodnim organizacijama i budemo u toku sa modernim tendecijama digitalnog društva.
Ne odstupajući od estetičnosti i vrednosti koje negujemo, popularišemo kulturu i istoriju, kroz snažne priče i oživljavanje istih na blizak način mladim umovima. Kompleksne ideje se tako suptilno, zabavnim karakterom, komuniciraju i ujedno se pružaju kvalitetna rešenja za obrazovanje i informisanje, čiji je cilj postizanje emotivne reakcije posetilaca i publike.
OBNOVIMO MAGLIČ
Autori:
Petar Nešić, Bogdan Pantić
UDRUŽENJE ZA OČUVANJE SRPSKE SREDNJOVEKOVNE KULTURNE BAŠTINE "KRALJ STEFAN UROŠ I"
Obnovljene su Golubačka, Pirotska i Ramska tvrđava. Vreme je da obnovimo i Maglički zamak.
Izložba „Obnovimo Maglič“ na višestruki način bavi se Magličkim zamkom, koji se nalazi na obroncima planine Stolovi u Ibarskoj dolini, dvadesetak kilometara južno od Kraljeva, i kojim je u 14. veku gospodario arhiepiskop srpski Danilo II.
Izložbu čine 17 fotografija Magliča sa opisnim karticama, dva panoa sa tekstom o istoriji Magličkog zamka, na srpskom i na engleskom jeziku, snimak Magliča iz drona i maketa Magličkog zamka (predlog rekonstrukcije) kao centralni deo izložbe. Fotografije i snimak iz drona dela su fotografa Slobodana Botoškog; dizajn fotografija i opisnih kartica rad je dizajnera Predraga Jokića; maketa Magličkog zamka je delo maketara Marka Kraljevića. Tekst na srpskom jeziku delo je autora izložbe, tekst na srpskom jeziku lektorisala je lektorka Bojana Šćepanović Pantić, a prevod na engleski jezik je rad prevoditeljke Ivane Milutinović. Pomenuti panoi sa tekstom o istoriji, snimak, fotografije i maketa Magličkog zamka nastali su julu i avgustu 2020. godine.
Izložba je postavljena 15. avgusta na galeriji Palate Golubačke tvrđave i trajala je do 31. decembra 2020. godine. Takođe, sama izložba je deo incijative da Maglički zamak bude obnovljen. Ta inicijativa je ozvaničena na sam dan otvaranja izložbe.
Izložba „Obnovimo Maglič“ i inicijativa da Maglički zamak bude obnovljen promovisane su od avgusta do decembra 2020. godine u brojnim domaćim medijima (RTS, Nova S, Blic, Sputnjik, B 92, Glas Zapadne Srbije i brojni drugi).
Izložba „Obnovimo Maglič“ je postavljena u Tvrđavi Golubački grad sa namerom da se posetioci te tvrđave upoznaju sa istorijom Magličkog zamka, njegovim trenutnim izgledom i inicijativom da on bude obnovljen, po uzoru na druge tvrđave u Srbiji (Golubac, Pirot, Vršac, Ram), kao i sa time kako bi taj zamak mogao da izgleda nakon eventualne obnove. Cilj je bio i da posetioci Golubačke tvrđave sami požele da posete Maglič nakon što vide izložbu.
Izložbu „Obnovimo Maglič“ u Tvrđavi Golubački grad u periodu od 15. avgusta do 31. decembra 2020. godine videlo je više od 50.000 posetilaca te tvrđave.
Prema rečima brojnih posetilaca Tvrđave Golubački grad, mnogi od njih su zbog izložbe „Obnovimo Maglič“ prvi put čuli za taj zamak. Oni su putem društvenih mreža pisali autorima izložbe da su nakon što su videli izložbu stavili taj zamak na spisak kulturno-istorijskih znamenitosti koje planiraju da posete. Na kraju, većina njih je podržala inicijativu da Maglički zamak bude obnovljen, jer i oni prepoznaju da bi nakon obnove taj spomenik kulture povratio stari sjaj. Kreiranjem i nuđenjem kvalitetnog, zanimljivog i edukativnog sadržaja u zamku i njegovoj neposrednoj okolini, kao i kvalitetnim i predanim radom od Magličkog zamka bi se mogla stvoriti izuzetna turistička destinacija.
Uz sve navedeno, može se reći da je izložba „Obnovimo Maglič“ ispunila postavljene ciljeve i da su brojni posetioci Golubačke tvrđave otkrili još jedan kulturno-istorijski spomenik u Srbiji koji vredi obnoviti!